Mô tả SKKN Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2

 CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập – Tự do - Hanh phúc
MÔ TẢ SÁNG KIẾN
Mã số (do Thường trực HĐ ghi): 
1. Tên sáng kiến: Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2.
2. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: Chuyên môn Tin học
3. Mô tả bản chất của sáng kiến:
3.1. Tình trạng giải pháp đã biết:
Chương trình Tin học cấp THCS cho học sinh bắt đầu làm quen với những chương trình ứng dụng văn phòng cụ thể là Microsoft Office, nhằm trang bị kiến thức để học sinh có thể thực hiện những công việc cơ bản sau này của mình.
Trong chương trình Tin học quyển 2, các em được học chương trình Excel – một ứng dụng dùng để ghi lại và trình bày thông tin dưới dạng bảng, thực hiện xử lí tính toán từ đơn giản đến phức tạp, xây dựng các biểu đồ một cách trực quan các số liệu có trong bảng, nhưng do một số học sinh có phương pháp học chưa tốt nên không nắm vững kiến thức dẫn đến việc làm bài, ứng dụng trong thực tế còn lúng túng,
3.2. Nội dung giải pháp đề nghị công nhận là sáng kỉến:
a. Mục đích của giải pháp: Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2.
b. Nội dung giải pháp: Giải quyết những trường hợp học sinh chưa nắm vững kiến thức, ứng dụng chưa được vào trong các dạng bài tập, hàm,
b.1. Tính mới của giải pháp:
Khi áp dụng sáng kiến kinh nghiệm này học sinh khi muốn giải quyết bài toán bằng cách tính toán trên Excel sẽ tự tìm cách giải quyết vấn đề, học sinh biết cách phân tích yêu cầu bài toán và có thể tự tìm hiểu hàm bằng cách xem tên hàm, nhóm hàm và các đối số của hàm để có thể sử dụng được.
Học sinh có thể tự kiểm tra kiến thức, khả năng vận dụng hàm, công thức vào các bài tập, thực hiện nhiều dạng bài tập từ cơ bản đến nâng cao (dành cho 1 số em học sinh giỏi).
b.2. Sự khác biệt của giải pháp mới so với giải pháp cũ: 
Nhờ áp dụng những kinh nghiệm của sáng kiến “Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2” học sinh tích cực học tập, biết vận dụng kiến thức vào những bài tập trong Excel, khắc sâu kiến thức và ứng dụng được trong thực tế.
Học sinh cảm thấy thích thú với cách giải trên Excel và ngày càng yêu thích môn học hơn.
b.3. Cách thức thực hiện sáng kiến: Rèn học sinh tính tự giác học tập, học mọi lúc mọi nơi, vận dụng sáng tạo để giải quyết yêu cầu đề bài tập. 
b.4. Các bước thực hiện của sáng kiến (giải pháp mới):
b.4.1. Rèn học sinh tính tự giác học tập:
Chương trình Excel chuyên dùng để xử lí, tính toán nên rất quan trọng trong cuộc sống, cũng như toán học lúc nào cũng phải ghi nhớ cách làm, cách thực hiện để ra kết quả đúng nhất. Để học tốt Excel thì học sinh ngoài tính kiên trì, siêng năng cần phải tự giác học tập ngoài những kiến thức đã được cung cấp trong sách giáo khoa, học sinh phải hiểu và biết vận dụng trong thực tế.
Giáo viên tổ chức các trò chơi trắc nghiệm nhanh về công thức, hàm để giải quyết bài tập làm sinh động thêm bài giảng cho học sinh khắc sâu kiến thức. Học sinh tự tìm hiểu thêm về trích lọc nâng cao, vẽ biểu đồ,
Học từ các cách tính đơn giản có tính ứng dụng trong thực tế như tính điểm trung bình của môn học, gởi tiền tiết kiệm trong ngân hàng, 
VD1. Tính điểm trung bình môn của bản thân
Đối với lúc chưa học hàm, thì học sinh sẽ làm như thế này
Đến lúc học được hàm tính tổng thì học sinh sẽ thực hiện bài trên bằng cách sử dụng hàm
Ngoài ra trong trường hợp này giáo viên có thể giới thiệu thêm hàm ROUND và COUNT (đối với học sinh giỏi) để các em tự học tập thêm.
VD2. Giả sử em có 5000000 đồng gửi tiết kiệm không kì hạn với lãi suất 0.3%/tháng. Biết rằng số tiền lãi hằng tháng được cộng dồn thành tiền gửi cho tháng sau. Hãy sử dụng công thức để tính trong vòng 1 năm, mỗi tháng em có bao nhiêu tiền trong sổ tiết kiệm? (SGK Tin học quyển 2 – trang 31).
Học sinh có thể giải từng tháng
Sau đó giáo viên gợi ý cho học sinh tính bằng địa chỉ tương đối, tuyệt đối. Cho học sinh tự thực hiện công thức, so sánh kết quả với cách giải trước và rút ra cách tính khi có địa chỉ tương đối và địa chỉ tuyệt đối.
b.4.2. Rèn học sinh nắm vững cú pháp, ý nghĩa, đối số của từng hàm,
Cho học sinh chơi trò chơi ghép tên hàm, đối số trong hàm, ý nghĩa của từng hàm bằng cách chia nhóm ra thực hiện, học sinh lên bảng dán từng nội dung cho đúng. (Thực hiện ở bài 4 – sgk Tin học quyển 2). 
Giả sử A1 đang chứa giá trị là 2
TT
Tên hàm
Cú pháp
Ý nghĩa
Ví dụ
KQ
1
Hàm tính tổng
=sum(number1, number2,)
Tính tổng của các số trong danh sách số
=sum(9,A1,7)
18
2
Hàm tính trung bình
=average(number1, number2,)
Tính trung bình cộng của các số trong danh sách số
=average(9,A1,7)
6
3
Hàm xác định giá trị nhỏ nhất
=min(number1, number2,)
Xác định giá trị nhỏ nhất trong danh sách số
=min(9,A1,7)
2
4
Hàm xác định giá trị lớn nhất
=max(number1, number2,)
Xác định giá trị lớn nhất trong danh sách số
=max(9,A1,7)
9
Nâng cao một số hàm cho học sinh giỏi như hàm If, Vlookup, Hlookup ở mức độ vừa phải.
VD3. Nếu Giới tính nhập 1 thì ghi là Nam
 Nếu Giới tính nhập 0 thì ghi là Nữ
Ngoài ra học sinh sẽ được rèn luyện bằng cách nhấn vào để xem nhóm hàm và các đối số có trong hàm. Giáo viên hướng dẫn một vài hàm để học sinh làm quen và gợi ý để các em tự tìm hiểu thêm. 
b.4.3. Rèn học sinh một số cách thao tác nhanh để rút ngắn thời gian thực hiện lệnh.
Ngoài những lệnh bằng cách click chuột phải, một số phím nóng, học sinh cần nắm một số thao tác khác để quá trình thực hiện tính toán trên Excel nhanh hơn.
b.4.3.1 Tạo số thứ tự tự động:
Cách 1: 
Bước 1: Ô A1 nhập số 1
Bước 2: Ô A2 nhập số 2
Bước 3: Chọn A1:A2
2
1
Bước 4: Đặt con trỏ chuột ngay góc cuối bên phải, nhấp chuột và kéo xuống để tạo số thứ tự tự động
Cách 2: 
Bước 1: Ô A1 nhập số 1
Bước 2: Đặt chuột ở góc cuối bên phải của ô A1 và nhấn Ctrl kéo chuột để tạo số tự động
2
1
b.4.3.2. Điểu chỉnh độ rộng cột, độ cao hàng tự động vừa khít dữ liệu: 
Bằng cách nhấp đúp chuột ngay hàng hay cột cần điều chỉnh
b.4.3.3 Sao chép công thức: 
Khi sao chép công thức có thể nhấp chuột kéo ô đã có công thức hay nhấp đúp chuột ngay ô có công thức, công thức sẽ được tính hết cho 12 tháng (trong hình minh họa này).
Nhấp đúp chuột
b.4.4. Rèn học sinh biết phân tích bài toán: 
VD4. Trích lọc những mẫu tin có điểm Văn từ 5 đến 8
Học sinh phân tích phải lọc những mẫu tin có điểm Văn lớn hơn bằng 5 và phải nhỏ hơn hoặc bằng 8
1
2
Học sinh sẽ chọn mẫu tin thõa điều kiện 
Nhấp OK
VD5. Vẽ biểu đồ theo tên nước và Tổng cộng số huy chương hình tròn từ dữ liệu sau
Học sinh tạo được biểu đồ như sau:
VD6. Từ biểu đồ cột trên vẽ biểu đồ hình tròn.
Học sinh phải tính toán dữ liệu chuyển về tỉ lệ % thì mới vẽ biểu đồ hình tròn được.
Sau khi tính toán tỉ lệ học sinh sẽ vẽ hình 
Qua những dạng toán này học sinh sẽ biết phân tích và đề ra ý tưởng để hoàn thành yêu cầu.
b.4.5. Rèn học sinh biết sửa lỗi khi sai hàm, công thức: 
Một số lỗi học sinh thường gặp trong Excel 
Lỗi
Giải thích lỗi
#VALUE! 
Lỗi giá trị
Công thức tính toán có chứa dữ liệu không đúng
#####
Lỗi độ rộng
Độ rộng cột chứa không đủ dữ liệu số
#NAME! 
Sai tên
Đa số là do đánh sai tên hàm
#N/A
Lỗi dữ liệu
Giá trị trả về không tương thích từ các hàm dò tìm hoặc do không đồng nhất dữ liệu khi sử dụng địa chỉ mãng.
#DIV/0!
Lỗi chia cho 0

Trong công thức có chứa phép chia cho 0 hoặc chia ô rỗng
#REF!
Sai vùng tham chiếu
Tham chiếu bị lỗi, thường là ô tham chiếu trong hàm đã bị xóa
#NUM!
Lỗi dữ liệu kiểu số
Lỗi dữ liệu kiểu số giả sử như quy định là số dương mà kết quả trả về là số âm
#NULL!
Lỗi dữ liệu rỗng
Hàm sử dụng dữ liệu giao nhau của 2 vùng mà 2 vùng này không có phần chung nên phần giao nhau rỗng
3.3. Khả năng áp dụng của giải pháp: 
Với sáng kiến kinh nghiệm “Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2” học sinh nắm vững bài học, kỹ năng thực hành được nâng cao, bài tập được thực hiện tốt, có ứng dụng thực tiễn làm các em thích thú hơn đối với môn học.
Sáng kiến này trước hết là đáp ứng yêu cầu bộ môn tin học ở cấp Trung học cơ sở ngoài ra còn áp dụng được với những công việc văn phòng, thống kê đơn giản, và học sinh có thể tự tìm hiểu Excel để tự học nâng cao theo yêu cầu công việc khi học sinh trưởng thành.
3.4. Hiệu quả, lợi ích thu được hoặc dự kiến có thể thu được do áp dụng giải pháp: 
Sáng kiến “Một số kinh nghiệm giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường trung học cơ sở với sách Tin học quyển 2” giúp học sinh khắc sâu kiến thức của môn Excel, qua đó biết tính toán bằng cách sử dụng một số hàm trong Excel. Một số so sánh để thấy được tính năng khi thực hiện sáng kiến này: 
So sánh
Thực hiện khi dạy 
Tin học quyển 2
Khi có áp dụng sáng kiến “Một số kinh nghiệp giúp việc học Excel hiệu quả trong Trường THCS với sách Tin học quyển 2”
1. Rèn học sinh tính tự giác học tập
 Giáo viên giao bài tập có 1 số ít học sinh không thực hiện tốt.
	Học sinh không ỉ lại mà phải tự học vì giáo viên kiểm tra mỗi em một máy riêng và đề riêng.
	Làm bài tập nhanh tính điểm cộng, tăng tính cạnh tranh cho học sinh.
	Học sinh từ từ hình thành được tính tự giác học tập.

2. Rèn học sinh nắm vững cú pháp, ý nghĩa, đối số của từng hàm,
Học sinh biết cú pháp và cách sử dụng một số hàm cơ bản trong chương trình Tin học quyển 2
Học sinh biết cú pháp và cách sử dụng hàm, ngoài ra còn có thể tham khảo để có thể biết đối số, hàm, ngoài chương trình đang học.
3. Rèn học sinh một số cách thao tác nhanh để rút ngắn thời gian thực hiện lệnh.
	Học sinh có thể thực hiện một số thao tác nhanh khi thực hành.
	Học sinh có thể thực hiện một số thao tác nhanh khi thực hành.
4. Rèn học sinh biết phân tích bài toán.
	Trong chương trình Tin học quyển 2 học sinh chỉ sử dụng 4 hàm nên tính phân tích không được áp dụng nhiều.
	Đối với mỗi loại đề bài đưa ra học sinh tự suy nghĩ và phân tích đến những vấn đề để ra được đáp án. 
VD. Nếu khách trọ từ lầu 3 trở lên thì giảm 20% giá tiền.
(Biết tiền ngày là 120000 đ 
 và giá tiền = tiền ngày x số ngày ) 
Học sinh sẽ phân tích:
 + Số ngày khách ở trọ bằng cách ngày đi – ngày đến +1 
 + Nếu khách ở lầu 3 trở lên thì giảm 20% giá tiền (nghĩa là tính 80% giá tiền)
 + Ngược lại (khách ở lầu 1, 2) thì tính 100% giá tiền
5. Rèn học sinh biết sửa lỗi khi sai hàm, công thức.
Học sinh biết một số lỗi như #VALUE!, ########, #NAME! 

	Học sinh biết thêm một số lỗi khác như tham chiếu sai, hay công thức đang chứa 1 địa chỉ đã bị xóa,.
3.5. Tài liệu kèm theo gồm:
Bản vẽ, sơ đồ: 0 (bản)
Bản tính toán: 0 (bản)
Các tài liệu khác: 0 (bản)
Chợ lách, ngày 18 tháng 2 năm 2019.