Sáng kiến kinh nghiệm Biện pháp nâng cao chất lượng dạy học môn Tin học 6

ạng các biểu trưng cụ thể và mang tính hiện thực cao, người học có khả năng phiên dịch các biểu trưng hình ảnh thành các vật tương tự trong thế giới hiện thực.
Khi dạy bài “Máy tính điện tử” ta có thể sử dụng một số ảnh, ảnh minh họa về máy tính, một số thiết bị của máy tính như đĩa mềm, USB ổ cứng,  để học sinh quan sát và phân biệt.
Kết hợp các loại hình trực quan
Giữa các loại hình trực quan, người thiết kế có thể kết hợp đa dạng các loại biểu trưng trực quan ngôn ngữ, hình ảnh, đồ họa với nhau. Đối với hầu hết học sinh ba loại này bao gồm nhiều mức độ khác nhau rất có ích trong học tập.
Ví dụ: Khi dạy bài “Máy tính và phần mềm máy tính” ta có thể sử dụng kết hợp giữa biểu trưng hình ảnh và biểu trưng ngôn ngữ.
Biện pháp 3: Xây dựng các kĩ năng, thực hành
Kĩ năng nhận biết tính năng các loại biểu tượng
Sau một tiết học tôi thường củng cố lại cho học sinh những cái vừa học bằng các dạng bài tập trắc nghiệm giúp học sinh nắm lại bài, học sinh có thể phân biệt được lệnh, các biểu tượng và nắm ý nghĩa của các biểu tượng.
Rèn luyện kỹ năng thao tác trên máy
Để việc học Tin học của học sinh đạt kết quả tốt, chất lượng cao, học sinh nắm chắc bài, biết thao tác trên máy tính cần cho học sinh học tại phòng máy, học sinh vừa nghe giáo viên giảng bài vừa ghi bài và thực hiện trên máy tính theo từng bước một. Với cách tổ chức học như thế này kết quả cho thấy học sinh nắm chắc bài học, đa số các em đều thực hiện được các thao tác thực hành.
Hiệu quả của biện pháp 3: Sau khi áp dụng biện pháp xây dựng các kĩ năng, thực hành học sinh dễ dàng phân biệt được các biểu tượng các nút lệnh mà vốn học sinh rất khó nhớ và dễ nhầm lẫn. Tránh được hiện tượng học sinh khi thực hành phải mò mẫm các công cụ, các biểu tượng khi sử dụng phần mềm để làm bài tập thực hành cũng như vận dụng vào thực tiễn.
Biện pháp 4: Chia đối tượng học sinh
Với học sinh học khá bộ môn Tin học
Với học sinh có nhận thức, có tư duy tốt giáo viên tạo điều kiện cho các em khám phá tìm hiểu sâu hơn so với yêu cầu đạt được của bộ môn. Chương soạn thảo văn bản đây là chương hầu như chủ yếu hướng dẫn học sinh biết và sử dụng phần mềm vào trong công việc thực tế - sách giáo khoa chỉ giới hạn những kiến thức kỹ năng cơ bản để học sinh bước đầu biết về soạn thảo văn bản. Nhưng với học sinh đã có kỹ năng sử dụng máy tính các em hầu như rất hào hứng được khám phá với trí tò mò của mình, khi đó giáo viên có thể hướng dẫn các em một số chức năng cao hơn chẳng hạn như: định dạng chữ to đầu dòng, chia cột trong văn bản, chèn ảnh, ký hiệu đặc biệt, các đường nét trong bảng biểu và có thể cho các em
tự hướng dẫn các học sinh yếu hơn lúc đó các em mạnh dạn hơn trong học hỏi “học thầy không tày học bạn”.
Với học sinh học yếu
Học sinh chưa có kỹ năng sử dụng máy tính giáo viên cũng nên tạo điều kiện cho các em thực hành nhiều hơn để làm chủ được với thao tác trên máy tính, khi các em đã làm được những điều mà trước đó các em chưa làm được thì học sinh có suy nghĩ rất hào hứng và muốn khám phá nhiều hơn tạo ấn tượng tốt cho bộ môn. Hơn nữa các em mạnh dạn hơn khi hỏi một số bạn biết hơn chỉ rõ cho mình, hơn là hỏi các thầy cô giáo vì: theo tâm lý các em càng không biết thì càng không dám hỏi thầy, cô.
Biện pháp 5: Trực quan hóa bằng video kết hợp các hiệu ứng, âm thanh
Giáo viên tạo các video, các hiệu ứng, âm thanh và chèn vào bài giảng gây hứng thú cho học sinh (áp dụng cho các năm học 2019 - 2020, năm học 2020 - 2021 và đầu năm học 2021 - 2022) có tác dụng nhất định. Phần lớn các em rất hứng thú theo dõi, sôi nổi học tập.
Thực nghiệm sư phạm
Khi dạy bài “Làm quen với soạn thảo văn bản”, giáo viên cho học sinh làm quen với việc sao chép, di chuyển, cắt (xoá), lưu dữ liệu hoặc lưu file dữ liệu, mở file đã được tạo qua các biểu tượng và qua giao diện cửa sổ Word. Giáo viên hướng dẫn các thao tác trực tiếp trên máy kết hợp đưa ra hình ảnh cụ thể qua bảng chiếu màn hình soạn thảo cùng các lệnh, nhóm lệnh, vùng soạn thảo, con trỏ soạn thảo, ...
 Sao chép
Cắt
Dán
Lưu dữ liệu hoặc lưu file dữ liệu
Mở file đã tạo
Và giáo viên đưa ra câu hỏi: Hãy nêu tên các biểu tượng trên và tính năng của các biểu tượng đó.
Ngoài ra, giáo viên hướng dẫn trực tiếp trên máy một số thành phần trên cửa sổ Word như: Nhóm lệnh Paragraph, con trỏ soạn thảo, thanh cuộn ngang, dọc, vùng soạn thảo, ... và giáo viên đưa ra hình ảnh kèm chú thích từng phần để khắc sâu kiến thức cho các em.
Con trỏ soạn thảo
Thanh cuộn dọc
Vùng soạn thảo
Nhóm lệnh Paragraph
Khi dạy bài “Thông tin và Tin học” (Sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 1”), khi dạy mục 3: “Hoạt động thông tin và Tin học” nói về hoạt động thông tin của con người được tiến hành trước hết là nhờ các giác quan và bộ não: Các giác quan tiếp nhận thông tin, bộ não xử lý và lưu trữ thông tin. Tuy nhiên, khả năng của các giác quan và bộ não chỉ có hạn nên con người chế tạo ra các phương tiện trợ giúp con người tiếp nhận, xử lý thông tin. Giáo viên chiếu một số hình ảnh về các phương tiện trợ giúp con người tiếp nhận thông tin và yêu cầu học sinh nhận biết các phương tiện đó và phát biểu xem đó là công cụ gì, phương tiện gì (một số công cụ, phương tiện mà các em đã được nhìn thấy, sử dụng ở một số môn học như Vật lý, môn sinh học, Tin học, ...):
Kính hiển vi
Kính thiên văn
Máy tính để bàn	Máy tính xách tay
Khi dạy bài 4 “Máy tính và phần mềm máy tính”, (Sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 1” áp dụng cho lớp 6, các năm học 2017 – 2018 đến năm học 2020 - 2021) nói về máy tính là công cụ tự động hóa quá trình lưu trữ và xử lý thông tin, giáo viên có thể đưa ra sơ đồ cấu trúc máy tính dưới đây:
Bên cạnh đó, giáo viên giới thiệu các thành phần và hình dáng bên trong thân máy tính gồm bộ nhớ trong, bộ nhớ ngoài, CPU, ... để học sinh được tận mắt thấy được:
Từ các hình ảnh trên, giáo viên minh họa hình ảnh các thiết bị máy tính đã được lắp ráp hoàn chỉnh mà các em vẫn thường thấy:
Máy tính để bàn
Khi dạy bài học này giáo viên có thể hỏi học sinh một số câu hỏi như sau: Câu hỏi 1: CPU là gì? CPU có tầm quan trọng như thế nào?
Giáo viên có thể lấy một chiếc CPU nào đó (CPU hỏng) để cho học sinh quan sát trực quan, nhận biết.
CPU (Bộ xử lý trung tâm)
Câu hỏi 2: Em hãy cho biết các loại bộ nhớ, chức năng chính của các loại bộ nhớ?
Sau khi gọi học sinh trả lời, giáo viên giới thiệu cụ thể:
Như vậy, đối với bài học này, nếu chỉ quan sát hình ảnh trong sách giáo khoa thì học sinh sẽ rất khó hình dung ra các bộ phận đó như thế nào. Chính vì thế tôi đã sử dụng các thiết bị vật lí máy tính để mô tả trực quan giúp học sinh tiếp thu bài tốt hơn.
Giáo viên giải thích cho học sinh: Thiết bị nhớ có rất nhiều kiểu dáng và hình thức khác nhau nhưng cấu tạo thì tương tự nhau.
Một số thiết bị nhớ
Một USB WiFi có chức năng là card mạng không dây
Khi nói đến phần mềm máy tính, giáo viên có thể dẫn dắt: Ngoài các thiết bị phần cứng nói trên, muốn máy tính hoạt động được thì máy tính cần được cài đặt các phần mềm, sau đó giáo viên đưa ra hình ảnh chiếc máy tính xách tay cùng một số biểu tượng phần mềm có thể được cài đặt trong máy.
Hoặc khi dạy bài “Hệ điều hành Windows”, giáo viên đưa ra ví dụ hình ảnh màn hình nền Windows để giúp học sinh sớm hình thành kĩ năng làm việc với máy tính có nhiều chương trình (phần mềm ứng dụng) được cài đặt và hiển thị trên màn hình nền và giúp học sinh nhận biết một số thành phần chính trên màn hình nền Windows:
Ví dụ 1: Khi học bài thực hành 4: “Các thao tác với tệp tin” (Sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 1” áp dụng cho lớp 6, năm học 2017 – 2018 đến năm học 2020 – 2021) , giáo viên dạy phần lưu văn bản, mở văn bản, giáo viên
hướng dẫn tập trung ngay trên máy, học sinh phải thực hành tại chỗ, thông qua một số học sinh đại diện của từng nhóm.
* Giáo viên tận dụng những phương tiện sẵn có của môn Tin học áp dụng vào trong giảng dạy lý thuyết để học sinh dễ quan sát và nhận biết, giúp cho buổi học thực hành của học sinh hiệu quả hơn. Giáo viên có thể cho một số học sinh thực hành ngay trong tiết lí thuyết để các học sinh khác theo dõi rút kinh nghiệm, có thể những em này hướng dẫn lại các em khác trong tiết thực hành.
Trong giờ thực hành giáo viên trình chiếu hướng dẫn trên bảng để học sinh nắm bắt thao tác và yêu cầu thực hành.
Ví dụ : Trong bài thực hành số 3 Tin học 6: “Các thao tác với thư mục” (Sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 1” áp dụng cho lớp 6, năm học 2017 – 2018 đến năm học 2020 – 2021) việc trình chiếu hướng dẫn thực hiện thao tác trên bảng có tác dụng rất lớn đối với học sinh. Nếu không trình chiếu ta phải hướng dẫn bằng cách ghi bảng rất dài dòng khó hiểu, còn để học sinh tự nghiên cứu thực hành thì học sinh vừa nghiên cứu sách giáo khoa vừa thực hành rất khó.
Tạo thư mục mới
Tận dụng những phần mềm chụp hình quay phim lại các thao tác thực hành để trong quá trình giảng giáo viên đưa các hình ảnh, đoạn phim vào minh họa cho quá trình dạy và học làm học sinh hứng thú, tập trung hơn.
Ví dụ: Bài 20 Tin học 6 “Trình bày cô đọng bằng bảng” (Sách giáo khoa “Tin học dành cho THCS quyển 1” áp dụng cho lớp 6, năm học 2017 - 2018 đến năm học 2020 - 2021): Giáo viên mô tả các bước và thực hành ngay trên máy cho học sinh quan sát. Giáo viên gọi một số em lên thực hiện trên máy.
Qua mỗi bước, mỗi thao tác giới thiệu cho học sinh, tiến hành cho học sinh thực hành ngay tại chỗ để học sinh cảm nhận được thực tế của kiến thức bằng cách: gọi một học sinh lên làm trực tiếp và chiếu lên máy chiếu, các học sinh khác thực hiện trực tiếp trên máy tại vị trí ngồi của mình. Sau khi thực hiện thao tác xong tất cả các học sinh lại chú ý lên bảng để đến với nội dung tiếp theo của bài. Như vậy học sinh vừa được nghe, vừa được thấy, vừa được làm, khi đó học sinh sẽ khắc sâu được kiến thức đồng thời cũng rèn luyện thêm kỹ năng thực hành cho học sinh.
Trong các tiết bài tập: là các tiết không có nội dung bắt buộc tùy theo từng bài, những tiết bài tập ôn tập nên sử dụng Violet hoặc kết hợp Violet với PowerPoint để thiết kế tiết ôn tập đa dạng kiểu bài tập tạo không khí sinh động, không nhàm chán, học sinh học tập tích cực trong tiết bài tập. Có thể kết hợp các trò chơi để gây hứng thú và học tập sôi nổi hơn.
Trực quan hóa bằng video, hiệu ứng kết hợp âm thanh (đã áp dụng cho các năm học 2019 - 2020, năm học 2020 - 2021 và đầu năm học 2021 - 2022): Ví dụ khi dạy bài “Hệ điều hành làm những việc gì”, giáo viên đưa lên video để học sinh quan sát và dễ nhận biết hơn, trong đó có hình ảnh chức năng của hệ điều hành và một số hệ điều hành khác nhau:
- Ví dụ: Bài 3 “Thông tin trong máy tính” (Sách Tin học 6, áp dụng cho năm học 2021 - 2022), giáo viên sử dụng video cho phần minh họa các bước mã hóa số 4:
Sau đó giáo viên chốt lại các bước mã hóa số 4 và yêu cầu học sinh mã hóa số 3 và số 6 tương tự, cuối cùng giáo viên chốt kiến thức bằng video mã hóa số 3 và số 6:
Kết luận
Qua thời gian nghiên cứu trong năm học 2019 - 2020, năm học 2020 - 2021 và đầu năm học 2021 - 2022, bằng nhiều phương pháp khác nhau, qua dự giờ đồng nghiệp và dạy thực nghiệm, tôi đã tìm ra một số kinh nghiệm áp dụng vào trong giảng dạy và thu được những kết quả nhất định. Trong giờ học các em chú ý hơn, tích cực hơn, đã kích thích được khả năng tư duy sáng tạo, tự tin của các em, các em nắm bắt kiến thức một cách chủ động, không máy móc. Kết quả số học sinh khá, giỏi tăng lên, số học sinh trung bình, yếu giảm đi rõ rệt.
Trong năm học 2021 - 2022, Bộ Giáo dục đưa chương trình giáo dục phổ thông 2018, ở bậc học THCS, áp dụng các môn học với lớp 6, trong đó có môn Tin học, sử dụng bộ sách giáo khoa Tin học 6 “Kết nối tri thức với cuộc sống” của nhà xuất bản Giáo dục, tôi đã áp dụng với 4 bài học đầu của sách Tin học 6 thì nhận thấy một số biện pháp tôi đã áp dụng với năm học 2019 - 2020, năm học 2020 - 2021 hoàn toàn phù hợp và có thể sử dụng các biện pháp trên cho năm học này và các năm học tiếp theo cùng với việc tôi sẽ không ngừng học nâng cao trình độ chuyên môn nghiệp vụ, học hỏi đồng nghiệp và sáng tạo hơn nữa để có kết quả tốt hơn.
Kiến nghị, đề xuất
Đối với tổ chuyên môn:
- Tiếp tục tổ chức các buổi sinh hoạt tổ, nhóm chuyên môn theo hướng chia sẻ, trao đổi kinh nghiệm, tài liệu để cùng học hỏi kinh nghiệm, lan tỏa kiến thức.
Đối với Lãnh đạo nhà trường:
Tạo điều kiện cho các tổ nhóm chuyên môn tổ chức các buổi trình bày báo cáo của các giáo viên trong nhà trường hoặc được nghe và tìm hiểu các biện pháp của các trường trong thành phố.
Đối với Phòng Giáo dục và đào tạo
Tạo thêm điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị máy tính phục vụ cho phòng học thực hành Tin học: Đủ số lượng mỗi em có thể ngồi một máy trong giờ thực hành Tin học.
PHẦN III. MINH CHỨNG VỀ HIỆU QUẢ CỦA BIỆN PHÁP
- Trước khi áp dụng:
Lớp
Giỏi
Khá
TB
Yếu
6A
10%
35%
55%
0%
6B
3%
16%
77%
4%
6C
2%
15%
79%
4%
6D
2%
13%
80%
5%
- Sau khi áp dụng:
Lớp
Giỏi
Khá
TB
Yếu
6A
18%
53%
29%
0%
6B
8%
25%
66%
1%
6C
7%
23%
68%
2%
6D
5%
21%
72%
2%

Nhờ vận dụng biện pháp này trong những năm qua ở trường THCS Vân Dương, tôi đã đạt được một số kết quả nhất định. Học sinh cởi mở, hứng thú, lĩnh hội kiến thức dễ dàng hơn làm cho học sinh tự tin hơn vào việc học tập của bản thân, tạo cơ hội cho học sinh khám phá tri thức tương lai.
PHẦN IV. CAM KẾT
Tôi xin cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền. Các biện pháp mà tôi đã triển khai và minh chứng về sự tiến bộ của học sinh mà tôi đã trình bày trong báo cáo là hoàn toàn thực tế và trung thực. Trong quá trình thực hiện không tránh khỏi sai sót, tôi rất mong nhận được sự góp ý và chia sẻ của Ban Giám khảo cùng Quý thầy cô để phương pháp dạy học Tin học 6 nói riêng và bộ môn Tin học nói chung do tôi giảng dạy đạt kết quả tốt hơn.
Tôi xin trân thành cảm ơn.
Vân Dương, ngày 22 tháng 10 năm 2021
Người thực hiện
Nguyễn Thị Hồng Hà
Đánh giá, nhận xét của đơn vị
.......................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
.................................................................................................................................
......................................................................................................
HIỆU TRƯỞNG
(ký và ghi rõ họ tên)
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
Website mạng giáo dục: 
Website: 
Báo Tin học và nhà trường : 
Sách giáo viên Tin học, bộ sách Kết nối tri thức với cuộc sống của nhà xuất bản giáo dục.
Tài liệu tập huấn đổi mới phương pháp dạy học của Bộ GD, Sở GD, Phòng GD triển khai.
Tài liệu bồi dưỡng thường xuyên (các module THCS).