Sáng kiến kinh nghiệm Một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi môn Tin học ở trường TH&THCS Hải Hòa

trình, có thói quen ỉ lại, không mạnh dạn trình bày ý tưởng của mình. 
Qua khảo sát cho học sinh làm bài kiểm tra để chọn đội tuyển bồi dưỡng của trường (chưa áp dụng đề tài )
Tổng số
Giỏi
Khá
Trung bình
Dưới trung bình
10
2
3
3
2
%
20
30
30
20
Từ thực trạng trên, qua một thời gian tham gia công tác bồi dưỡng HSG, tôi nhận thấy để nâng cao chất lượng trong công tác này cần thực hiện tốt những công việc sau đây:
3/ Các giải pháp thực hiện
Đối với giáo viên dạy bồi dưỡng
- Trước hết người giáo viên phải có lòng nhiệt tình say mê lăn lộn với phong trào, biết trăn trở trước những bài toán khó để tìm ra đường lối giải, phải luôn luôn có ý thức tự rèn luyện, tích luỹ tri thức và kinh nghiệm, trau dồi chuyên môn, luôn xứng đáng là “người dẫn đường tin cậy” cho học sinh noi theo. Phải thường xuyên tìm tòi các tư liệu, các kiến thức nâng cao trên các phương tiện, đặc biệt là trên mạng internet. Lựa chọn trang Web nào hữu ích nhất, tiện dụng nhất, tác giả nào hay có các chuyên đề hay, khả quan nhất để sưu tầm tài liệu
 Do đó ta phải xác định vai trò của người thầy là hết sức quan trọng. Bởi vì người thầy có vai trò chỉ đạo và hướng dẫn học sinh, gợi ý, dẫn dắt học sinh để đi đến các phương pháp học. Nếu học sinh có kiến thức cơ bản tốt, có tố chất thông minh mà không được bồi dưỡng, nâng cao tốt thì sẽ ít có hiệu quả hoặc không có hiệu quả. Đồng thời giáo viên lại phải lựa chọn đúng đối tượng học sinh vào bồi dưỡng và phải soạn thảo chương trình bồi dưỡng một cách hợp lý, khoa học và sáng tạo.
- Trong công tác bồi dưỡng học sinh giỏi, khâu đầu tiên là khâu tuyển chọn học sinh khâu này rất quan trọng. Vì Mục tiêu bồi dưỡng học sinh môn lập trình Pascal không phải là để tạo ra các nhà lập trình chuyên nghiệp, mà mục tiêu chính của công tác này là bồi dưỡng khả năng tư duy, sáng tạo và lập luận, phân tích, thiết kế của học sinh. 
Trước hết, giáo viên tìm hiểu kết quả của học sinh ở lớp 6 qua điểm tổng kết, điểm các môn học như Tin, Toán, Vật lí,, tham khảo thêm ý kiến giáo viên đã trực tiếp giảng dạy học sinh ở lớp đó nhất là giáo viên chủ nhiệm và giáo viên toán để nắm bắt những mặt mạnh, mặt yếu của học sinh.
Thứ hai, lựa chọn đúng đối tượng học sinh: Cần tổ chức thi chọn lọc qua vài vòng loại để lựa chọn chính xác đối tượng học sinh vào bồi dưỡng. Giáo viên cần đánh giá học sinh một cách khách quan, chính xác, không chỉ qua bài thi mà cả qua việc học tập bồi dưỡng hằng ngày. Việc lựa chọn đúng không chỉ nâng cao hiệu quả bồi dưỡng, mà còn tránh bỏ sót học sinh giỏi và không bị quá sức đối với những em không có tố chất.
- Bước tiếp theo, Xây dựng chương trình bồi dưỡng
Hiện nay có rất nhiều sách nâng cao và các tài liệu tham khảo, internet,... song chương trình bồi dưỡng chưa có sách hướng dẫn chi tiết, cụ thể từng tiết, từng buổi học như trong chương trình chính khoá.
Vì thế, sau khi lựa chọn được học sinh, chúng ta lập kế hoạch cho HS và cho mình một cách cụ thể tránh tình trạng thích đâu dạy đó. Dạy theo chuyên đề là biện pháp mà tổ chúng tôi thấy đó là hữu hiệu nhất mà tôi sử dụng. Giáo viên cần soạn thảo nội dung bồi dưỡng dẫn dắt học sinh từ nội dung cơ bản của chương trình học chính khoá, tiến dần tới chương trình nâng cao. Việc soạn thảo chương trình, do đó cũng từ cơ bản tới nâng cao, từ đơn giản tới phức tạp. Đồng thời cũng phải có ôn tập củng cố.
Một số giờ ôn tập, giáo viên cần giúp các em tổng hợp các dạng bài, các phương pháp giải theo hệ thống. Vì hầu hết học sinh chưa tự mình hệ thống đựơc mà đòi hỏi phải có sự giúp đỡ của giáo viên.
Giáo viên cần hướng cho học sinh làm quen cách giải một bài toán cụ thể: Phân tích kĩ bài toán để tìm INPUT và OUTPUT, xây dựng thuật toán tối ưu và từ đó viết chương trình.
Cùng với đó, viết mẫu chương trình đối với một bài cụ thể và chỉ rõ cho học sinh nên viết như thế nào cho đúng, đủ, đẹp để người đọc nhìn vào hiểu ngay đoạn chương trình đó mình đang làm gì; nên phân tích nhiều thuật toán, học sinh tự cài đặt
Cần lưu ý rằng: Tuỳ thuộc vào thời gian bồi dưỡng, khả năng tiếp thu của học sinh mà lựa chọn mức độ bài khó và từng dạng luyện tập nhiều hay ít. dạy chắc cơ bản rồi mới nâng cao - Thông qua những bài luyện cụ thể để dạy phương pháp tư duy - dạy kiểu dạng bài có quy luật trước, loại bài có tính đơn lẻ, đặc biệt sau.
 Nên tránh:
+ Một số giáo viên mới bồi dưỡng học sinh giỏi, thường hay nôn nóng, bỏ qua bước làm chắc cơ bản, cho ngay bài khó, học sinh mới đầu đã gặp một “mớ bỏng bong” không nhận ra và ghi nhớ được từng đơn vị kiến thức kĩ năng, kết quả là không định hình được phương pháp từ đơn giản đến phức tạp, càng học càng hoang mang.
+ Một số lại coi những bài đơn lẻ không có quy luật chung là quan trọng, cho học sinh làm nhiều hơn và trước những bài có nguyên tắc chung (coi những bài đó mới là “thông minh”), kết quả là học sinh bị rối loạn, không học được phương pháp tư duy theo kiểu đúng đắn khoa học và thông thường là: mỗi loại sự việc có một nguyên tắc giải quyết, chỉ cần nắm vững một số nguyên tắc là giải quyết được hầu hết các sự việc.
 	+ Cuối cùng là công tác kiểm tra kiến thức sau mỗi chủ đề để nắm chắc khả năng tiếp thu, vận dụng của các em từ đó các em rút ra được những sai sót mà sửa chữa, giáo viên cũng có kế hoạch bù đắp những lỗ hỏng (nếu có).
3.2 .Tài liệu bồi dưỡng và thời gian bồi dưỡng
- Giáo viên sưu tầm các bộ đề thi các cấp trong tỉnh nhà và các tỉnh khác thông qua công nghệ thông tin nhằm giúp các em tiếp xúc làm quen với các dạng đề, luôn tìm đọc, tham khảo các tài liệu hay định hướng cho học sinh.
- Giáo viên hướng dẫn học sinh các tài liệu, sách vở, phù hợp với trình độ của các em để tự rèn luyện thêm ở nhà. Đồng thời cung cấp hoặc giới thiệu các địa chỉ trên mạng để học sinh có thể tự học, tự nghiên cứu, bổ sung kiến thức.
- Để chương trình bồi dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả thì nhà trường đã có kế hoạch bồi dưỡng học sinh giỏi liên tục và đều đặn, không dồn ép ở tháng cuối trước thi vừa quá tải đối với học sinh vừa ảnh hưởng đến quá trình tiếp thu kiến thức ở môn học khác của học sinh (thông thường thì ít nhất 2 buổi/ tuần ).
3.3. Cách dạy hiệu quả
Việc phát hiện bồi dưỡng là việc cần phải ý thức thường xuyên, trước hết là đối với những giáo viên trực tiếp giảng dạy. Năng khiếu càng được phát hiện và bồi dưỡng sớm bao nhiêu càng tốt bấy nhiêu. 
Trước hết, cần chọn lọc những phương pháp giải dễ hiểu nhất để hướng dẫn học sinh, không nên máy móc theo các sách giải; Vận dụng đổi mới phương pháp giảng dạy phù hợp với nội dung từng bài; phát huy tính tích cực, độc lâp, tự giác của học sinh; tôn trọng và khích lệ những sáng tạo của học sinh; Khuyến khích học sinh học theo hướng tích cực: Tự nghiên cứu, trao đổi, thảo luận để tìm ra cái mới.
Những bài hướng dẫn kiến thức mới, giáo viên cần lấy ví dụ và ra bài tập mang tính chất vui chơi để gây hứng thú học tập cho học sinh đồng thời giúp các em ghi nhớ được tốt hơn. Hầu hết các bài toán giáo viên chỉ nên gợi mở để học sinh tìm tòi ra cách giải; không nên giải cho học sinh hoàn toàn hoặc để các em bó tay rồi chữa.
Nhưng, khi chữa bài lại phải giải một cách chi tiết (không nên giải tắt) để gúp học sinh hiểu sâu sắc bài toán; đặc biệt là những bài toán khó những bài học sinh sai sót nhiều. Đồng thời uốn nắn những sai sót và chấn chỉnh cách trình bày của học sinh một cách kịp thời.
3.4. Các bước rèn luyện 
Đầu tiên, giáo viên cần rèn luyện cho học sinh kĩ năng xác định bài toán. Theo đó, để viết được một chương trình chính xác, bước phân tích đề rất quan trọng. Bước này không thể bỏ qua vì nếu làm không kỹ bước này có thể sai cả bài toán. Sau đó, rèn luyện kĩ năng viết thuật toán. Cụ thể, có thể viết thuật toán theo hai cách: Liệt kê và sơ đồ khối.
Ví dụ1: Kiểm tra tính nguyên tố của một số nguyên; liệt kê các bước:
Bước 1: Nhập số nguyên dương N;
Bước 2: Nếu N=1 thì thông báo N không là nguyên tố rồi kết thúc.
Bước 3: Nếu N<4 thì thông báo N là nguyên tố rồi kết thúc.
Bước 4: i <- 2;
Bước 5: Nếu i > [ ] thì thông báo N là nguyên tố, kết thúc.
Bước 6: Nếu N chia hết cho i thì thông báo N không nguyên tố, kết thúc.
Bước 7: i <- i+1, rồi quay lại bước 5.
Hoặc khi hướng dẫn học sinh thuật toán tìm kiếm phần tử có mặt trong dãy tăng cho trước, có nhiều cách như: Tìm kiếm tuần tự hoặc tìm kiếm nhị phân, và hướng cho học sinh đối với dãy tăng nên sử dụng thuật toán tìm kiếm nhị phân là tốt nhất.
Với kĩ năng viết chương trình theo tôi, nếu phân tích và đưa ra thuật toán khó bao nhiêu thì việc viết chương trình lại càng phải chính xác và khó khăn hơn.
Phải viết đúng câu lệnh, cú pháp và có khả năng tư duy tốt thì chương trình mới thi hành được. Chính vì vậy, với tư cách là giáo viên bồi dưỡng học sinh giỏi tôi đã rèn cho học sinh cách viết từng câu lệnh một, từ cách khai báo đến câu lệnh nhập, câu lệnh khai báo
3.5. Hướng dẫn cách làm bài
Đây là việc làm cũng rất quan trọng mà giáo viên- những người trực tiếp dạy bồi dưỡng không thể bỏ qua nó, bởi lẽ nếu giáo viên dạy nhiệt tình , nội dung bài giảng phong phú, học sinh học tập tốt, thế nhưng khi đi thi thì các em không biết cách làm bài, thì kết quả không thể theo mong muốn.
 Theo tôi giáo viên lên hướng dẫn học sinh khi nhận đề thi nên dành từ một đến hai phút để đoc đề, xác định yêu cầu bài, dạng bài, cố gắng hiểu đúng những yêu cầu đề bài, câu nào dễ làm trước, câu nào khó làm sau. 
 3.6. Kiểm tra kiến thức và rút ra kinh nghiệm
Đây là giai đoạn cũng rất quan trọng trong quá trình bồi dưỡng học sinh giỏi, bởi lẽ chúng ta chỉ dạy mà không kiểm tra thì ta sẽ không thể biết được sự tiếp thu kiến thức của học sinh đạt đến mức độ nào.
Việc rút kinh nghiệm sau mỗi bài kiểm tra thật sự là cần thiết, từ những lần rút kinh nghiệm học sinh nhận ra mình còn yếu ở phần nào để có thể khắc phục, luyện thêm.
Để thực hiện khâu này chúng ta chuẩn bị các bài tập theo dạng đề thi những năm trước cho học sinh làm, có quy định thời gian làm bài, có chấm điểm, có khen thưởng nếu các em làm bài tốt, nhưng nếu các em làm bài chưa tốt thì ta không nên quở trách mà chỉ nên động viên để các em cố gắng hơn lần sau. Chúng ta nên đem đến cho học sinh sự hứng thú đối với môn học lẫn người dạy, như vậy việc dạy của chúng ta mới thuận lợi hơn.
HIỆU QUẢ KHI ÁP DỤNG
Tôi đã áp dụng phương pháp trên trong 3 năm học vừa qua và thu được kết quả như sau:
 - Năm học 2017 - 2018, tôi áp dụng kinh nghiệm vào việc bồi dưỡng học sinh giỏi khối 7, 8 có 3 em tham gia dự thi đều đạt giải cả 3 em. Trong đó: 
+ 01 em giải nhì, 01 em giải ba, 01 em giải khuyến khích cấp huyện.
 	+ 2 em lọt vào đội tuyển dự thi cấp tỉnh đạt 1ba, 1KK. 
- Năm học 2018-2019 tiếp tục áp dụng kinh nghiệm vào việc bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 7, 8. Kết quả là:
+ Cấp huyện có 3 em tham gia dự thi đạt giải cả ba. Trong đó: 3 em đạt giải ( 1 giải nhì, 2 giải ba). 
	+ 3 em lọt vào đội tuyển dự thi cấp tỉnh đạt 1ba, 1KK. 
	+ 3 em tham dự thi tin học trẻ đạt 3 giải cấp huyện (1 nhì, 1ba, 1KK) cấp tỉnh 1 ba 
- Năm học 2019-2020 tiếp tục áp dụng kinh nghiệm vào việc bồi dưỡng học sinh giỏi lớp 7, 8. Kết quả là:
+ Có 2 em tham gia dự thi đạt giải cả ba. Trong đó: 2 em đạt giải nhất cấp huyện
	+ 2 em lọt vào đội tuyển dự thi cấp tỉnh đạt 1KK.
	+ 1 em lọt vào đội tuyển trong đợt thi KS HSG tin lớp 7 
PHẦN III - KẾT LUẬN- BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ KIẾN NGHỊ
1/ Bài học kinh nghiệm
- Xác định vai trò của người thầy là vô cùng quan trọng.
- Lựa chọn đúng đối tượng học sinh để đưa vào bồi dưỡng
- Xây dựng nội dung, chương trình bồi dưỡng khoa học, sáng tạo
- Lựa chọn phương pháp dạy học dễ hiểu và không ngừng đổi mới.
2/ Kiến nghị và đề xuất
- Nên tổ chức chuyên đề bồi dưỡng học sinh giỏi chung cho toàn phòng. Cần đưa ra nội dung chương trình bồi dưỡng cụ thể cho toàn phòng để giúp giáo viên định hướng trong việc bồi dưỡng
- Để hỗ trợ cho công tác bồi dưỡng học sinh giỏi có hiệu quả, các bộ phận gián tiếp như: Chi bộ, Ban Giám hiệu, Công đoàn, Đoàn thanh niên, giáo viên chủ nhiệm cũng cần quan tâm đặc biệt và có những biện pháp hỗ trợ đúng mức như: tạo điều kiện cho giáo viên và học sinh tham gia bồi dưỡng. Ví dụ: giảm bớt tiết, bớt công tác kiêm nhiệm, bồi dưỡng thoả đáng cho giáo viên, có chế độ ưu tiên khuyến khích đối với học sinh đạt giải, tuyên dương khen thưởng kịp thời đối với các giáo viên và học sinh đạt thành tích cao.
3/ Kết luận
Qua những năm bồi dưỡng, tôi nhận thấy rằng người thầy cần phải không ngừng học hỏi và tự học hỏi để nâng cao trình độ, đúc rút kinh nghiệm, thường xuyên xây dựng nội dung chương trình và sáng tạo trong công tác giảng dạy. Bên cạnh đó, vai trò của giáo viên chủ nhiệm và giáo viên bộ môn cũng hết sức quan trọng trong việc dạy “nền” vững chắc.
Tuy nhiên, để có những vụ mùa bội thu, ngoài vai trò của người thầy, ngoài những nỗ lực cố gắng của học sinh, đòi hỏi phải có sự quan tâm hỗ trợ của nhà trường để giáo viên có nhiều tài liệu tham khảo, có nhiều thời gian nghiên cứu và tổ chức bồi dưỡng. Đồng thời giáo viên cũng cần phải biết lắng nghe ý kiến đóng góp của đồng chí, đồng nghiệp, của phụ huynh học sinh. 
Việc bồi dưỡng học sinh giỏi giống như chúng ta ươm một mầm non. Nếu chúng ta biết rào, biết thường xuyên chăm sóc, vun xới thì mầm non sẽ xanh tốt, phát triển.
PHẦN V – TÀI LIỆU THAM KHẢO
1- Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục trung học cơ sỡ môn tin học nhà xuất bản giáo dục.
	2- Tin học dành cho trung học cơ sở quyển 3 nhà xuất bản giáo dục.
	3- Sách giáo viên dành cho trung học cơ sở quyển 3 nhà xuất bản giáo dục.
	4- Sách tin học, bài tập tin học lớp 11 nhà xuất bản giáo dục.
	5- Lập trình Pascal của tác giả Bùi Việt Hà
	6- Kĩ năng cơ bản trong lập trình Pascal của Vụ Đức Khánh biên soạn.
Trên đây là một số kinh nghiệm nhỏ của tôi, bản thân tôi đã áp dụng và thu được những kết quả khả quan mà tôi mạnh dạn đưa ra với mong muốn được sự góp ý bổ sung thêm của đồng nghiệp để bản sáng kiến của này hoàn chỉnh hơn và góp một phần nhỏ vào việc đổi mới trông công việc bồi dưỡng học sinh giỏi ở trường. 
Tôi xin chân thành cảm ơn
XÁC NHẬN CỦA THỦ TRƯỞNG ĐƠN VỊ
Hải Phong, ngày 25 tháng 06 năm2020 
Người viết
Phan Hùng cường

MỤC LỤC
PHẦN I – TÊN ĐỀ TÀI	Trang 1
PHẦN II - MỞ ĐẦU	Trang 1
1. Lý do chọn đề tài:	Trang 1
2. Mục đích:	Trang 1
3. Đối tượng - phạm vi - thời gian nghiên cứu:	Trang 1
4. Điểm mới của đề tài:	Trang 2
PHẦN III: NỘI DUNG	Trang 2
1/ Thực trạng công tác bồi dưỡng học sinh giỏi	Trang 2
a/ Thuận lợi:	Trang 2
b/ Khó khăn:	Trang 2
2/ Kết quả của thực trạng:	Trang 3
3/ Các giải pháp thực hiện	Trang 4
3.1. Đối với giáo viên dạy bồi dưỡng	Trang 4
3.2 .Tài liệu bồi dưỡng và thời gian bồi dưỡng	Trang 6
3.3. Cách dạy hiệu quả	Trang 6
3.4. Các bước rèn luyện 	Trang 7
3.5. Hướng dẫn cách làm bài	Trang 7
3.6. Kiểm tra kiến thức và rút ra kinh nghiệm	Trang 8
HIỆU QUẢ KHI ÁP DỤNG	Trang 8
PHẦN IV - KẾT LUẬN- BÀI HỌC KINH NGHIỆM VÀ KIẾN NGHỊ	Trang 9
1/ Bài học kinh nghiệm	Trang 9
2/ Kiến nghị và đề xuất	Trang 9
3/ Kết luận	Trang 9
PHẦN V – Tài liệu tham khảo	Trang 9