Sáng kiến kinh nghiệm Nâng cao chất lượng dạy học môn tin học ở chủ đề F giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính

 UBND HUYỆN CHÂU ĐỨC
TRƯ ỜNG THCS LÝ THƯỜNG KIỆT
CỘNG HÒA XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
Sơn Bình, ngày 04 tháng 03 năm 2024
CHUYÊN ĐỀ
NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC GIÁO DỤC
Tên biện pháp: Nâng cao chất lượng dạy học môn tin học ở chủ đề F: giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính.
Cơ sở lý luận:
Căn cứ thông tư 32/2018/TT-BGDĐT thông tư ban hành chương trình giáo dục phổ thông 2018.
Căn cứ công văn 5512/BGDĐT-GDTrH hướng dẫn xây dựng và tổ chức thực hiện kế hoạch giáo dục của trường theo thông tư 32.
Theo chương trình giáo dục phổ thông 2018 môn Tin học được đưa vào chính khóa từ lớp 3 đến lớp 12. Chương trình môn Tin học ở cấp THCS giúp học sinh tiếp tục phát triển năng lực tin học đã hình thành ở cấp tiểu học và hoàn thiện năng lực đó ở mức cơ bản.
Môn Tin học trang bị cho học sinh hệ thống kiến thức tin học phổ thông gồm ba mạch kiến thức hoà quyện:
Học vấn số hoá phổ thông nhằm giúp học sinh hoà nhập với xã hội hiện đại, sử dụng được các thiết bị số và phần mềm cơ bản thông dụng một cách có đạo đức, văn hoá và tuân thủ pháp luật.
Công nghệ thông tin và truyền thông nhằm giúp học sinh sử dụng và áp dụng hệ thống máy tính giải quyết vấn đề thực tế một cách hiệu quả và sáng tạo.
Khoa học máy tính nhằm giúp học sinh hiểu biết các nguyên tắc cơ bản và thực tiễn của tư duy máy tính, tạo cơ sở cho việc thiết kế và phát triển các hệ thống máy tính.
Cơ sở thực tiễn:
Đội ngũ giáo viên dạy tin học ở trường THCS Lý Thường Kiệt gồm 02 giáo viên chuyên Tin và 02 giáo viên Toán – Tin. Những giáo viên Toán – Tin không
được tập huấn CTGDT 2018 môn Tin nên không nắm được các mạch kiến thức Tin học. Ở chương trình giáo dục cũ thì đa phần giáo viên Toán - Tin được phân công giảng dạy Tin học 6. Đến chương trình GDPT 2018 cũng được phân công như vậy. Trong khi đó chủ đề: Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính được phân bổ từ lớp 8 cũ sang lớp 6, 7, 8, 9 chương trình GDPT 2018 nên một số giáo viên không nắm bắt kịp để hướng dẫn cho học sinh học tập, dẫn đến kết quả ở chủ đề này học sinh không nắm kĩ.
Môn Tin học góp phần thực hiện các yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung theo các mức độ phù hợp với môn học, cấp học.
Học sinh hình thành, phát triển được năng lực tin học với năm thành phần năng lực sau đây:
+ NLa: Sử dụng và quản lí các phương tiện công nghệ thông tin và truyền thông;
+ NLb: Ứng xử phù hợp trong môi trường số;
+ NLc: Giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông;
+ NLd: Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong học và tự học;
+ NLe: Hợp tác trong môi trường số.
Để đạt được 5 năng lực thành phần thì học sinh THCS cần nắm được 7 chủ đề sau:
Chủ đề A. Máy tính và cộng đồng Chủ đề B. Mạng máy tính và Internet
Chủ đề C. Tổ chức lưu trữ, tìm kiếm và trao đổi thông tin Chủ đề D. Đạo đức, pháp luật và văn hoá trong môi trường số Chủ đề E. Ứng dụng tin học
Chủ đề F. Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính Chủ đề G. Hướng nghiệp với tin học
Ở lớp 6 và lớp 7 chủ đề F: Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính đã được đưa vào học. Ở chương giáo dục phổ thông cũ thì chủ đề này được học ở lớp
8. Đây là một chủ đề khó so với mức độ tư duy của các em học sinh. Do đó để học
sinh học tốt chủ đề này tôi đề xuất một số giải pháp “Nâng cao chất lượng dạy học môn Tin học ở Chủ đề F: Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính”
Nội dung các giải pháp thực hiện:
Biện pháp 1: Giáo viên cần nắm kỹ chương trình môn tin học ở CT GDPT 2018.
Nắm các năng lực cần đạt được ở môn Tin học THCS.
Nắm được các chủ đề cần truyền đạt để hình thành các năng lực Tin học.
Các chủ đề được học từ lớp 6 đến lớp 9 giáo viên cần truyền đạt đầy đủ, rõ ràng để học sinh tiếp tục học ở các lớp sau.
Ở lớp sau, giáo viên cần nhắc lại những kiến thức của chủ đề ở năm học trước để học sinh nhớ lại và vận dụng cho nội dung cần học tiếp theo.
Với chủ đề F: “Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính” là một chủ đề đòi hỏi khả năng tư duy của học sinh. Do đó giáo viên cần hình thành cho khả năng tư duy, rèn luyện kĩ năng phân tích, kĩ năng làm việc nhóm để giải quyết được yêu cầu cần đạt.
Biện pháp 2: Cần hình thành cho học sinh cách mô tả thuật toán bằng sơ đồ khối.
Mục đích: Hình thành cho học sinh các mô tả thuật toán bằng sơ đồ khối.
Cách thức thực hiện:
+ Bước 1: Giáo viên cần đưa ra quy ước về sơ đồ khối, giải thích rõ tác dụng của mỗi loại khối để học sinh nắm và vận dụng sau này.
+ Bước 2: Giáo viên cần đưa ra một bài toán thực tế và mô tả thuật toán cho bài toán đó bằng sơ đồ khối để học sinh hiểu được ý nghĩa của mỗi khối.
+ Bước 3: Yêu cầu học sinh vận dụng sử dụng sơ đồ khối để mô tả thuật toán cho một bài cụ thể.
Ví dụ: Mô tả thuật toán tính trung bình cộng của hai số a, b.
Biện pháp 3: Cần giúp học sinh hiểu 3 loại cấu trúc điều khiển trong lập trình thông qua các sơ đồ khối.
Mục đích: Giúp học sinh hiểu rõ 3 loại cấu trúc điều khiển trong lập trình thông qua sơ đồ khối.
Cấu trúc tuần tự
VD: Em hãy kể hai công việc trong cuộc sống được thực hiện tuần tự theo các bước? Em hãy mô tả một công việc bằng sơ đồ khối?
Hai công việc trong cuộc sống được thực hiện tuần tự theo các bước:
+ Giặt quần áo bằng máy giặt.
+ Nấu cơm
Sơ đồ khối mô tả việc nấu cơm bằng nồi cơm điện:
Cấu trúc rẽ nhánh
VD: Em hãy trình bày các câu sau đây dưới dạng sơ đồ khối cấu trúc rẽ nhánh.
- Nếu có kẻ trên mạng đe dọa thì em cần nói cho cha mẹ biết.
- Cấu trúc lặp.
VD: Bạn Khoa đang lập trình bằng Scratch, Khoa muốn chú mèo di chuyển 10 bước một liên tục cho đến khi chạm biên thì dừng lại.
Điều kiện để chú mèo dừng lại là gì?
Điều kiện để chú mèo dừng lại là chú mèo “chạm biên”.
Em hãy vẽ sơ đồ khối đó vào vở và điền các bước để hoàn thành sơ đồ khối.
Biện pháp 4: Sử dụng ngôn ngữ lập trình Scratch để mô tả thuật toán tìm kiếm nhị phân, sắp xếp và tìm kiếm.
- Sau khi giáo viên giới thiệu về cách tìm kiếm nhị phân về tìm kiếm tên của khách hàng như trong SGK/75 tin học 7 thì học sinh vẫn chưa nắm rõ được ý tưởng thuật toán. Đối với hướng dẫn thuật toán tìm kiếm nhị phân chúng ta nên sử dụng những con số để mô tả thì học sinh dễ nắm bắt hơn. Đồng thời chúng ta nên làm sẵn mô phỏng thuật toán trên phần mềm Scratch để học sinh hứng thú hơn và hiểu rõ hơn về thuật toán tìm kiếm nhị phân.
Bước 1: Truy cập vào link sau: https://scratch.mit.edu/projects/596294573/fullscreen/
Giao diện xuất hiện như hình bên dưới. Nhấn vào lá cờ để vào chương trình.
Bước 2: Nhập số lượng phần tử cần sinh ra ngẫu nhiên các số:
Bước 3: Trong danh sách các số nguyên đã được sắp xếp theo thứ tự tăng dần, chúng ta nhập vào số cần tìm.
Lúc đó các bước hướng dẫn để học sinh hiểu về thuật toán tìm kiếm nhị phân. Giáo viên giải thích để học sinh hiểu rõ ở hình bên dưới.
Sau đó nhấn vào vị trí bất kì để thuật toán chạy tiếp tục được như hình.
Giáo viên cung cấp đường link mô phỏng tìm kiếm nhị phân để học sinh về nhà tìm hiểu ở số lượng danh sách lớn hơn.
Tương tự như thuật toán tìm kiếm nhị phân. Các thuật toán khác chúng ta cũng sử dụng như vậy để minh mô phỏng cho học sinh hiểu kỹ hơn về thuật toán đó.
Link mô phỏng thuật toán sắp xếp nổi bột: https://scratch.mit.edu/projects/560005894/fullscreen/
Link mô phỏng thuật toán sắp xếp chọn: https://scratch.mit.edu/projects/555746387/fullscreen/
Hiệu quả đạt được:
Sau khi áp dụng những biện pháp trên, tôi nhận thấy đa số giờ học Tin học của các lớp tôi dạy học sinh hứng thú hơn, hăng hái phát biểu xây dựng bài, làm bài tốt, hiểu rõ thuật toán hơn.
Kết quả khảo sát giữa học kỳ 1 cho khối 6 năm học 2022-2023 trước khi áp dụng giải pháp như sau:
HỌC KỲ 1,
NĂM HỌC: 2022 - 2023
THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG ĐIỂM KIỂM TRA THEO BỘ MÔN

Môn: Tin học, Loại điểm: ĐĐGgk (GK)



















STT

Lớp
Sĩ số học sinh
Số HS
đã KT
0 đến <2
2 đến <3.5
3.5 đến <5
5 đến <6.5
6.5 đến <8
8 đến <9
9 đến 10
0 <= Điểm
2 <= Điểm
3.5 <=
5 <= Điểm <
6.5 <= Điểm
8 <= Điểm <
9 <= Điểm
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
1
6A1
34
34
0
0.00%
0
0.00%
0
0.00%
2
5.88%
14
41.18%
14
41.18%
4
11.76%
2
6A2
35
35
0
0.00%
0
0.00%
0
0.00%
5
14.29%
19
54.29%
10
28.57%
1
2.86%
3
6A3
36
36
0
0.00%
0
0.00%
1
2.78%
7
19.44%
10
27.78%
9
25.00%
9
25.00%
4
6A4
35
35
0
0.00%
0
0.00%
1
2.86%
4
11.43%
11
31.43%
4
11.43%
15
42.86%
5
6A5
35
35
0
0.00%
1
2.86%
9
25.71%
7
20.00%
7
20.00%
7
20.00%
4
11.43%
Cộng khối 6
175
175
0

0.00%
1
0.57%
11

6.29%
25
14.29%
61

34.86%
44
25.14%
33
18.86%
TỔNG CỘNG
175
175
0

0.00%
1
0.57%
11

6.29%
25

14.29%
61

34.86%
44
25.14%
33
18.86%
Kết quả đạt được sau khi áp dụng giải pháp cuối học kỳ 1 với khối 6 năm học 2022-2023 như sau:
HỌ C KỲ 1,
NĂM HỌ C: 2022 - 2023
THỐNG KÊ CHẤT LƯỢNG ĐIỂM KIỂM TRA THEO BỘ MÔN

Môn: Tin học, Loại điểm: ĐĐGck (CK)



















STT

Lớp
Sĩ số học sinh
Số HS
đã KT
0 đến <2
2 đến <3.5
3.5 đến <5
5 đến <6.5
6.5 đến <8
8 đến <9
9 đến 10
0 <= Điểm
2 <= Điểm
3.5 <=
5 <= Điểm <
6.5 <= Điểm
8 <= Điểm <
9 <= Điểm
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
SL
TL
1
6A1
34
34
0
0.00%
0
0.00%
0
0.00%
3
8.82%
10
29.41%
15
44.12%
6
17.65%
2
6A2
35
35
0
0.00%
0
0.00%
0
0.00%
1
2.86%
6
17.14%
10
28.57%
18
51.43%
3
6A3
36
36
0
0.00%
0
0.00%
2
5.56%
5
13.89%
7
19.44%
10
27.78%
12
33.33%
4
6A4
35
35
0
0.00%
0
0.00%
1
2.86%
2
5.71%
8
22.86%
14
40.00%
10
28.57%
5
6A5
35
35
0
0.00%
3
8.57%
6
17.14%
9
25.71%
5
14.29%
7
20.00%
5
14.29%
Cộng khối 6
175
175
0

0.00%
3

1.71%
9

5.14%
20

11.43%
36

20.57%
56

32.00%
51
29.14%
TỔNG CỘNG
175
175
0

0.00%
3

1.71%
9

5.14%
20

11.43%
36

20.57%
56

32.00%
51
29.14%
Qua kết quả khảo sát nhận thấy khi áp dụng giải pháp thì tỉ lệ điểm từ 6.5 trở lên tăng lên rất nhiều.
Trong quá trình áp dụng giải pháp: Nâng cao chất lượng dạy học môn tin học ở chủ đề F: giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính” vào dạy môn Tin học tại trường THCS Lý Thường Kiệt với những kết quả như trên. Mong rằng biện pháp này sẽ giúp giáo viên dạy môn Tin học ở các trường THCS áp dụng nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
Đề xuất – kiến nghị: Đối với các em học sinh:
Cần có ý thức tự học, soạn bài trước khi đến lớp.
Tích cực, tự giác hơn trong quá trình hoạt động nhóm.
Tự chủ, nghiêm túc, đoàn kết giúp đỡ nhau cùng tiến bộ.
Đối với giáo viên:
Chuẩn bị tốt kế hoạch bài dạy và phương tiện dạy học.
Tạo hứng thú, khuyến khích động viên các em mạnh dạn hơn và tích cực hơn trong tiết học.
Tích cực trau dồi bản thân, học tập nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp
vụ.
quả.

Phát huy tính sáng tạo, tìm tòi để các em hoạt động nhóm tích cực và hiệu
Đối với nhà trường:
Mong nhà trường sẽ tạo điều kiện về cơ sở vật chất, trang thiết bị dạy – học để đáp ứng việc ứng dụng CNTT, đổi mới PPDH phù hợp với chương trình mới.
Tổ chuyên môn hướng dẫn, góp ý để mô hình áp dụng thật sự được nhân rộng, đạt hiệu quả cao.
Đối với Phòng GĐ&ĐT:
Tăng cường cơ sở vật chất như máy chiếu, màn hình tivi lớn để giáo viên áp dụng các ứng dụng CNTT vào dạy học hiệu quả hơn.
Tạo điều kiện nhân rộng giải pháp đến giáo viên dạy môn Tin học trong huyện.
Trên đây là biện pháp “Nâng cao chất lượng dạy học môn tin học ở chủ đề F: giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính” đã được áp dụng ở trường THCS Lý Thường Kiệt. Kính mong lãnh đạo các cấp quan tâm, tạo điều kiện để nhân rộng giải pháp đến tất cả các đồng nghiệp nhằm góp phần nâng cao hiệu quả giáo dục.
XÁC NHẬN CỦA BAN GIÁM HIỆU
Người viết
Huỳnh Bá Sơn