Sáng kiến kinh nghiệm Rèn các kỹ năng trong giờ thực hành (để nâng cao chất lượng giờ dạy thực hành Tin học 7)

học tốt môn tin học.
     2. Mô tả giải pháp sau khi có sáng kiến: 
a, Nêu vấn đề: 
     - Trước hết phải hiểu được thế nào là giờ dạy – học thực hành. Giờ thực hành không chỉ giúp học sinh thực hiện các thao tác trên máy mà các em phải hiểu, biết về nội dung kiến thức bài học, biết phân tích nội dung yêu cầu của bài, vận dụng những kiến thức đã học ( các thao tác) , cùng nhau thực hiện trên máy để tạo ra được sản phẩm theo yêu cầu.
     - Mục đích dạy thực hành là tạo điều kiện tích cực để thực hiện nguyên tắc tự học, tự tìm tòi khám phá để phát triển tư duy sáng tạo của học sinh, từ đó nâng cao ham muốn, yêu thích bộ môn.
      - Dạy thực hành chúng ta phải chú trọng vào những cái đã có trong thực tế để từ đó chỉ ra được tác dụng của nó sau khi áp dụng vào bài thực hành
    - Trong quá trình dạy một bài thực hành tin học 7 ta cần lưu ý rèn luyện một số kỹ năng sau:
              + Kỹ năng đọc, tìm hiểu yêu cầu
              + Kỹ năng phân tích yêu cầu
               + Rèn kỹ năng sử dụng các thao tác 
               + Rèn kỹ năng hoạt động nhóm 
Các giải pháp chủ yếu:
          Trước hết, giáo viên phải xác định được quá trình tự học của học sinh là trung tâm hoạt động giáo dục, giáo viên là người hướng dẫn, đồng hành với học sinh, giúp học sinh tự tìm hiểu và lĩnh hội kiến thức. 
Giải pháp 1: Rèn kỹ năng đọc, hiểu nội dung yêu cầu
Cách thực hiện: 
Đọc, hiểu nội dung yêu cầu của bài toán là nội dung quan trọng trong quá trình thực hành. Do đó yếu tố đầu tiên chúng ta phải hiểu đúng nội dung yêu cầu của bài nó sẽ giúp học sinh tìm ra được hướng để giải bài toán. Một số học sinh không đọc kỹ nội dung yêu cầu của bài, nên việc xác định bài toán dẫn đến sai không tạo ra được sản phẩm theo yêu cầu, bởi vậy việc đầu tiên cần làm là rèn học sinh kỹ năng đọc, hiểu yêu cầu.
VD1: Sử dụng công thức để tính  giá trị sau đây trên trang tính:
20+15 
Phân tích:
Cho học sinh xác định đúng yêu cầu của bài
Đối với bài này sử dụng công thức để tính, tính cho phép cộng
- Nếu học sinh không đọc kỹ yêu cầu của bài dẫn đến việc xác định bài toán sẽ sai
Học sinh có thể sử dụng hàm để tính hoặc nhập luôn kết quả vào ô tính. Như vậy không thỏa mãn yêu cầu của bài
Giải pháp 2: Rèn kỹ năng phân tích yêu cầu
Việc rèn kỹ năng phân tích có tầm quan trọng khá đặc biệt mà mỗi học sinh cần có kỹ năng này không chỉ áp dụng để thực hành tin học mà tất cả các môn học khác cũng cần phải  có.
Cách thực hiện:
   - Đặt học sinh vào những tình huống giờ học, cho học sinh trực tiếp quan sát nội dung kiến thức mới thông qua bài mẫu ( hoặc yêu cầu đề bài)
 - Học sinh phân tích và đưa ra được những yêu cầu cần thực hiện trong bài
 - Học sinh báo cáo kết quả
 - Các nhóm nhận xét, giáo viên nhận xét và chốt nội dung kiến thức .
Như vậy, với cách thức thực hiện trên học sinh vừa nắm được kiến thức, vừa không bị bỏ sót nội dung kiến thức của bài 
Ví dụ 2: Cho bảng tính sau
Hình 1
Yêu cầu định dạng văn bản và số để có kết quả như hình sau
Hình 2
Để học sinh nhận biết được công việc cần làm và các bước thực hiện tôi làm như sau:
Trước tiên, tôi  cho học sinh quan sát hinh 1  có sẵn trên màn chiếu và yêu cầu học sinh dưới lớp quan sát. Sau đó, hỏi: 
Câu hỏi 1: Cô đã sử dụng những thao tác nào để có được bảng tính trên?
Học sinh sẽ thảo luận nhóm đôi tại máy để trả lời câu hỏi.
Giáo viên lại chiếu tiếp hình 2, cho học sinh quan sát. sau đó hỏi?
Câu hỏi 2: ? Em làm thế nào để có được bảng tính như hình 2.
Học sinh dưới lớp sẽ thảo luận, quan sát, phân tích sự khác biệt giữa 2 hình, liệt kê được các yêu cầu cần thực hiện. VD ở bài này yêu cầu là:
- Gộp các ô tiêu đề và căn vào giữa, tô đậm , cỡ chữ
- Kẻ đường biên cho các ô tính
- Tiêu đề bảng được tô đậm
- Các số được căn vào giữa
- Điều chỉnh độ rộng của cột
Nếu chúng ta không rèn cho học sinh kỹ năng phân tích yêu cầu thì khi thực hành học sinh có thể bỏ sót yêu cầu, không tìm ra được yêu cầu nên không ra được kết quả như mong muốn, dẫn đến các em chán nản, ngại làm bài. Thậm chí có em sợ làm bài ( vì không biết phải làm những gì)
Giải pháp 3: Rèn kỹ năng sử dụng các thao tác và chuột : 
Thông thường để hướng dẫn học sinh thực hiện các yêu cầu trên máy chúng ta thường sử dụng các thao tác để thực hiện thay cho việc trình bày bằng lời. Tuy nhiên tùy vào từng đối tượng, từng thao tác mà chúng ta sử dụng như thế nào cho hợp lý chứ không phải lúc nào cũng theo khuân mẫu có sẵn, mà xét xem trong bài mình đang làm có nội dung nào và những thao tác mình sẽ sử dụng, có thể thay đổi  thao tác đó bằng thao tác khác được không mà vẫn đảm bảo yêu cầu còn làm cho nội dung bài trở lên phong phú hơn. Chính vì thế việc rèn kỹ năng sử dụng các thao tác sao cho phù hợp với từng đối tượng, từng yêu cầu của bài. Nếu bài tập không yêu cầu cụ thể thì giáo viên khuyến khích học sinh thực hiện thao tác đơn giản, phù hợp nhất, còn đối với bài tập đưa ra yêu cầu cụ thể cần phải tuân theo đúng yêu cầu của bài
Ví dụ: Sao chép công thức của ô D1 xuống ô D2
Đối bài này chúng ta cần sử dụng thao tác nào?
-  Chọn đối tượng
- Sao chép, dán
Cách thực hiện: 
* Theo khuân mẫu có rẵn: thực hiện các bước sau
          + Chọn ô D1
          + Chọn nút Copy trên thanh công cụ
          + Nháy chuột vào ô D2
          + Chọn  nút Paste trên thanh công cụ
* Đối với bài này chúng ta có thể thực hiện theo cách sau:
          + Chọn ô D1
          + Đưa con trỏ vào góc dưới bên phải của ô D1 và kéo thả
Hoặc nháy phải vào ô D1 chọn Copy, rồi nháy phải vao ô D2 chọn Paste
Giáo viên cần nhấn mạnh và rèn cho học sinh kỹ năng sử dụng chuột thành thạo
Ví dụ: sử dụng hàm thích hợp để tính tổng điểm cho  học sinh
Đối với bài này thì bắt buộc học sinh phải sử dụng hàm ( Sum) để tính tổng điểm
Dù sử dụng cách nào chăng nữa chúng ta cần phải chú ý đến kỹ năng sử dụng thao tác và chuột sao cho hợp lí, dứt khoát. Đây cũng chính là khâu quan trọng đánh giá kết quả thực hành cũng như  thời gian thực hành.
Giải pháp 4: Rèn kỹ năng hoạt động nhóm 
Việc rèn kỹ năng hoạt động nhóm trong giờ thực hành là điều không thể thiếu. Bới giờ thực hành thường ngồi theo nhóm, mỗi nhóm từ 1- 2 học sinh để cùng nhau thực hiện. tuy nhiên nếu giáo viên không phân công, bố trí hợp lý thì việc hoạt động nhóm thực hành chỉ dành cho học sinh khá , giỏi, còn những học sinh trung bình, yếu sẽ ỉ lại và lười họat động, như vậy chất lượng của học sinh trung bình, yếu ngày càng giảm sút. Chính vì thế việc rèn kỹ năng hoạt động thực hành nhóm là khâu quan trọng nhất mà giáo viên cần phải quan tâm và giao nhiệm vụ cụ thể cho từng đối tượng học sinh để các em đều được thực hiện trực tiếp trên máy tính. 
Cách thức thực hiện:
- Giáo viên hướng dẫn cho học sinh các kĩ năng thao tác trong bài thực hành, có thể thao tác mẫu cho học sinh quan sát.
- Tổ chức hướng dẫn các nhóm thực hành, gợi mở, khuyến khích học sinh tích cực hoạt động.
  - Giáo viên quản lí, giám sát học sinh thực hành theo nhóm :
+ Trong quá trình học sinh thực hành, giáo viên theo dõi quan sát và bổ trợ khi cần.
+ Chỉ rõ những kĩ năng, thao tác nào được dành cho đối tượng học sinh yếu trong các nhóm, những kĩ năng, thao tác nào được dành cho đối tượng học sinh khá giỏi trong nhóm.( Học sinh khá giỏi có trách nhiệm thực hiện trước và hướng dẫn học sinh yếu , kém)
+ Phát hiện các nhóm thực hành không có hiệu quả để uốn nắn điều chỉnh.
+ Luôn có ý thức trách nhiệm trợ giúp tránh can thiệp sâu làm hạn chế khả năng độc lập sáng tạo của học sinh.
+ Trong quá trình thực hành, giáo viên có thể đưa ra nhiều cách để thực hiện thao tác giúp các em rèn luyện và nâng cao kĩ năng.
- Giáo viên có thể kiểm tra hiệu quả làm việc của các nhóm bằng cách chỉ định 1 học sinh trong nhóm thực hiện lại các thao tác đã thực hành. Nếu học sinh được chỉ định không hoàn thành nhiệm vụ, trách nhiệm gắn cho các thành viên trong nhóm, đặc biệt là nhóm trưởng. Hoặc cho các nhóm trưởng kiểm tra kết quả thực hành lẫn nhau của nhóm khác theo vòng tròn. Làm được như vậy các em sẽ tự giác và có ý thức hơn trong học tập.
- Nhận xét, đánh giá kết quả học tập:
+ Tổ chức cho các nhóm tự nhận xét kết quả thực hành, nhóm trưởng điều hành - nhận xét về kĩ năng, thái độ học tập của các bạn trong nhóm. 
+ Tổ chức cho các nhóm trưởng nhận xét kết quả thực hành của các nhóm khác.
+ Giáo viên tổng kết, nhận xét, bổ sung kiến thức.
Giáo viên cũng nên có nhận xét ngắn gọn về tình hình làm việc của các nhóm để kịp thời động viên, khuyến khích các nhóm thực hành tốt và rút kinh nghiệm đối với các nhóm chưa thực hành tốt.
Ví dụ: Khi dạy bài  thực hành 8 “  Ai là người học giỏi”  
Bài tập 1/77 SGK Sắp xếp và lọc dữ liệu:
Yêu cầu: Mở bảng tính Bảng điểm lớp em
a, Thực hiện các thao tác sắp xếp theo điểm các môn học và điểm trung bình
* Để sắp xếp theo điểm các môn học thì ta làm như thế nào?
- Yêu cầu Học sinh nhắc lại các thao tác tiến hành sắp xếp
- Giáo viên tiến hành làm mẫu việc sắp xếp trên một cột để học sinh  quan sát
? Sau khi sắp xếp điểm của một môn học rồi, muốn sắp xếp điểm của các môn còn lại mà kết quả của thao tác trên vẫn còn thì phải thực hiện thế nào? 
Học sinh có thể lúng túng trong câu hỏi này, các em có thể phát hiện ra hoặc không.
Giáo viên hướng dẫn học sinh sao chép kết qủa đã thực hiện, như thế chúng ta có thể thực hiện được nhiều yêu cầu mà không sợ mất kết quả. Đây cũng là kỹ năng cần lắm được trong quá trình thực hành
- Tổ chức cho học sinh thực hành theo nhóm ( Học sinh khá giỏi thực hiện trước sắp xếp điểm cho các môn rồi thực hiện thao tác sao chép, còn học sinh trung bình, yếu sẽ thực hiện sắp xếp đối với điểm trung bình)
- Giáo viên quản lí, giám sát học sinh thực hành (kỹ năng thao tác)
- Học sinh báo cáo kết quả
- Giáo viên có thể kiểm tra sắc xuất một vài học sinh
- Nhận xét , đánh giá kết quả
 c. Xây dựng các điều kiện:
- Giáo viên thường xuyên học tập qua đồng nghiệp, tham gia học tập các chuyên để về bộ môn Tin học, tham gia sinh hoạt chuyên môn theo phương pháp đổi mới, đặc biệt sau các tiết dự giờ phải rút ra kinh nghiệm, qua đó rèn kỹ năng nghề nghiệp.
- Giáo viên phải có kĩ năng sử dụng thuần thục theo yêu cầu bộ môn: cài đặt chương trình, phần mềm học tập liên quan tiết thực hành: ví dụ phần mềm Excel, phần mềm Typing Test,  trình duyệt Firefox, 
 - Giáo viên phải có kỹ năng tổ chức, bảo quản, bảo dưỡng để các thiết bị máy tính ít hư hỏng, tiết kiệm thời gian và ít tốn chi phí cho nhà trường.
           - Giáo viên phải có kĩ năng sửa chữa khi máy hư hỏng về phần mềm.
           - Giáo viên phải quản lí chặt chẽ trong giờ thực hành, tránh tình trạng học sinh tranh thủ chơi Game trong giờ học  thông qua phần mềm quản lí phòng máy Netop school
 - Giáo viên phải biết xử lí nhanh khi thực hành giữa chừng máy tính bị hỏng.
- Tận dụng những nguồn tài nguyên sẵn có của máy vi tính, hoặc truy cập mạng để tìm kiếm thông tin, tìm kiếm tài nguyên trên Internet phục vụ cho quá trình dạy và học.
.         - Sưu tầm các trò chơi có ích để rèn luyện về cách sử dụng chuột (mairo), luyện ngón tay khi sử dụng bàn phím (Mario Typing), Từ đó rèn được kỹ năng thao tác, thực hành trên máy tính, học sinh sẽ thấy hứng thú khi học Tin học.
- Phải xác định được đúng mức nội dung các bài học:
+ Nội dung phải vừa sức với học sinh.
+ Phải thuộc nội dung mà học sinh đã được học (liên hệ với bài giảng).
+ Dễ tổ chức và thực hiện trong điều kiện trang bị máy tính hiện có của nhà trường.
- Phải vạch rõ kế hoạch tổ chức thực hành:
+ Chuẩn bị tốt trang thiết bị (đĩa, máy, cài đặt các chương trình)
+ Chia các nhóm học sinh: mỗi nhóm không quá 2 em, có chú ý đến trình độ và năng lực của các em trong cùng một nhóm và nên giữ cố định các nhóm học sinh cho suốt cả năm học.
* Phối hợp với các lực lượng giáo dục khác:
- Nhà trường: nhà trường mua sắm trang thiết bị đầy đủ, chất lượng đảm bảo 1 đến 2 em trên 1 máy, tạo điều kiện về thời khóa biểu để giữa các lớp không chồng chéo giờ thực hành trong phòng máy.
- Gia đình học sinh: nếu có máy vi tính nối mạng ở nhà thì tốt nhưng không để các em chơi Game dẫn đến đam mê,  bỏ dở việc học. 
III. Hiệu quả do sáng kiến đem lại: 
1. Hiệu quả kinh tế: Không
2. Hiệu quả về mặt xã hội:
Với yêu cầu đào tạo con người hoàn thiện Đức - Trí - Thể - Mĩ. Qua thời gian thực hiện chuyên đề này tại trường THCS Xuân Thượng tôi thấy học sinh có ý thức học tập tốt, thích thú sáng tạo không biết chán, học đi đôi với hành một cách linh hoạt, nhịp nhàng. 
            Qua quá trình áp dụng vào giảng dạy Tin học khối 7 so sánh với bảng tổng hợp trước đó đã thu được kết quả như sau:
      Xếp loại 
Lớp 
Giỏi 
Khá 
T.bình
Yếu
Kém
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
7A
8
33
6
25
10
42
0
0
0
0
7B
7
30
5
22
11
48
0
0
0
0
Sau một năm vận dụng quá trình tổ chức thảo luận nhóm, tuy chưa được hoàn toàn như mong muốn, nhưng tôi nhận thấy phần đông học sinh sử dụng thành thạo các kỹ năng thực hành, tích cực tham gia ý kiến, thoải mái, vui vẻ mỗi khi đến tiết, thao tác hoạt động của học sinh nhanh nhẹn hơn, ý thức tập trung hơn. Cùng một đối tượng học sinh nhưng khi được giáo viên quan tâm rèn các kỹ năng thực hành chu đáo thì chất lượng bộ môn nâng lên rõ rệt, phần đông học sinh hứng thú trong học tập, thoải mái mỗi lúc đến tiết học. Điều đó, để một lần nữa khẳng định vai trò của việc rèn các kỹ năng trong giờ thực hành là cần thiết đối với môn Tin học nói riêng và môn học khác nói chung. Điều đặc biệt quan trọng là học sinh yêu thích và hứng thú tìm hiểu sâu sắc hơn môn học này.
Đề tài “Rèn các kỹ năng để nâng cao chất lượng giờ thực hành tin học 7” sẽ phần nào giúp các đồng nghiệp có thêm những kinh nghiệm nhằm góp phần quan trọng vào việc giảng dạy bộ môn Tin học trong trường THCS.
IV. Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Tôi xin cam kết báo cáo sáng kiến này do chính tôi thực hiện, không sao chép hay vi phạm bản quyền. Nếu sao chép hay vi phạm bản quyền tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm.
CƠ QUAN ĐƠN VỊ
ÁP DỤNG SÁNG KIẾN
..............................................................................
............................................................................
                   TÁC GIẢ SÁNG KIẾN
                  Phạm Thị Nhung

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO
CÁC PHỤ LỤC
(Kèm theo Báo cáo sáng kiến)
TÀI LIỆU THAM KHẢO:
Sách giáo khoa tin học 7 ( Quyển 2) - NXB Giáo dục
 Sách bài tập Tin học 7  - NXB Giáo dục
Sách giáo viên tin học 7 - NXB Giáo dục
Dạy học theo chuẩn kiến thức kỹ năng- NXB Đại học sư phạm
Những vấn đề chung về đổi mới giáo dục THCS  môn Tin học - NXB Giáo dục
                                          MỤC LỤC
Trang
Thông tin chung
1
I, Điều kiện, hoàn cảnh tạo ra sáng kiến:
2
II, Mô tả giải pháp: 
3
1. Mô tả giải pháp trước khi tạo ra sáng kiến
3
2. Mô tả giải pháp sau khi tạo ra sáng kiến
4
a. Nêu vấn đề
4
b. Các giải pháp chủ yêu
5
c.  Xây dựng các điều kiện
10
III, Hiệu quả do sáng kiến đem lại
11
IV, Cam kết không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
12
                                  Các phụ lục (Tài liệu tham khảo)
14
       Mục lục                                                                 15