Sáng kiến kinh nghiệm Rèn luyện kĩ năng lập trình với tệp từ các bài toán cơ bản trong môn Tin học lớp 11

ụ:
Tongday.Inp
Tongday.Out
7
4 6 7 8 9 2 6
42
Ở bài toán này giáo viên hướng dẫn học sinh xác định được dãy số này gồm N số và cách giải tương tự VD1, thêm phần đọc giá trị N.
Program Tinh; Uses crt;
Var	f1, f2: Text;	N, a, i, S:	Integer; Begin
Assign(f1, ‘DS1.Inp’); Reset(f1);
Assign(f2, ‘DS1.Out’); Rewrite(f2); Read(f1, N); S:=0;
For i:=1 to N do
Begin	Read(f1, a);	S:=S+a;	end; Write(f2, S);	Close(f1);	Close(f2);
End.
VD3: Input: Đọc từ tệp UCLN.Inp chứa:
Dòng 1:1 số nguyên N (1 < N < 50)
N dòng tiếp theo: mỗi dòng gồm 2 số nguyên a và b; mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Yêu cầu: Tìm ước chung lớn nhất của mỗi cặp số (a, b).
Output: Ghi vào tệp UCLN.Out gồm N dòng, mỗi dòng là kết quả tìm được ứng với từng cặp số (a, b).
Ví dụ:
UCLN.Inp
UCLN.Out
3
5 25
7 11
18 27
5
1
9

Đối với bài toán này học sinh có thể nhận biết được việc tìm UCLN của các cặp (a, b) là N lần do đó ta cần đọc dữ liệu theo từng dòng, tìm UCLN và ghi kết quả vào tệp. Hai bài toán trên chỉ có một kết quả nên có thể dùng thủ tục Write hoặc Writeln để ghi vào tệp OUT. Bài toán có nhiều kết quả UCLN, mỗi kết quả trên 1 dòng thì sử dụng cấu trúc nào?
Chương trình: Program UCLN; Uses crt;
Var	f1, f2: Text;	N, a, b, i:	Integer; Begin
Assign(f1, ‘UCLN.Inp’); Reset(f1); Assign(f2, ‘UCLN.Out’); Rewrite(f2);
Read(f1, N);	For i:=1 to N do
begin	Read(f1, a, b);	While a b do
If a > b then a := a – b	else	b := b – a; Writeln(f2, a);	end;	Close(f1);	Close(f2);
End.
Bài tập áp dụng
BT1: Cho một dãy gồm 10 số nguyên.
Yêu cầu: Đếm số lượng số chẵn, số lượng số lẻ trong dãy đó.
Input: Đọc từ tệp ChanLe.Inp chứa 1 dãy gồm 10 số nguyên, mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Output: Ghi vào tệp ChanLe.Out kết quả tìm được. Ví dụ:
ChanLe.Inp
ChanLe.Out
3 6 7 8 9 2 6 5 1 5
So luong so chan la: 4
So luong so le la: 6
BT2: Cho một dãy gồm N số nguyên dương.
Yêu cầu: Kiểm tra xem trong dãy có bao nhiêu số nguyên tố.
Input: Đọc từ tệp NguyenTo.Inp chứa
Dòng 1:1 số nguyên N (1 < N < 10000)
Dòng 2: gồm N số nguyên dương, mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Ouput: Ghi vào tệp NguyenTo.Out các số nguyên tố tìm được, mỗi số cách nhau 1 dấu cách
Ví dụ:
NguyenTo.Inp
NguyenTo.Out
15
2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16
2 3 5 7 11 13
Kết quả ghi vào tệp OUT là các số nguyên tố, mỗi số cách nhau 1 dấu cách nên giáo viên hướng dẫn học sinh thêm kí tự dấu cách vào sau kết quả cần ghi.
Ví dụ:	Write(f2, a, ‘ ‘);
BT3: Số hoàn hảo được định nghĩa là số có tổng các ước số của nó (trừ nó) bằng chính nó. Ví dụ: Số 6, 28 là các số hoàn hảo
Vì 6 có các ước số là 1, 2, 3, 6 mà 1 + 2 + 3 = 6
28 có các ước số là 1, 2, 4, 7, 14, 28 mà 1 + 2 + 4 + 7 + 14 = 28 Cho dãy gồm N số nguyên dương.
Yêu cầu: Tính tổng các số lẻ và kiểm tra xem có bao nhiêu số hoàn hảo trong dãy.
Input: Đọc từ tệp Hoanhao.Inp chứa
Dòng 1:1 số nguyên N (1 < N < 10000)
Dòng 2: gồm N số nguyên dương, mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Output: Ghi vào tệp Hoanhao.Out gồm 2 dòng:
Dòng 1: Tổng các số lẻ của dãy.
Dòng 2: Các số hoàn hảo tìm được, mỗi số cách nhau 1 dấu cách
Ví dụ:
HoanHao.Inp
Hoanhao.Out
10
6 35 4 12 28 7 496 9 11 120
53
6 28 496
Học sinh có thể áp dụng cách đọc dãy số vào mảng, giáo viên hướng dẫn học sinh dựa vào giới hạn của N để khai báo số lượng phần tử của mảng chứa dãy.
BT4: Cho dãy gồm N số nguyên.
Yêu cầu: Tìm GTLN trong dãy và sắp xếp dãy theo thứ tự tăng dần.
Input: Đọc từ tệp Sapxep.Inp chứa
Dòng 1: số nguyên N (1 < N < 10000)
Dòng 2: gồm N số nguyên, mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Output: Ghi vào tệp Sapxep.Out gồm 2 dòng:
Dòng 1: GTLN của dãy
Dòng 2: Dãy đã sắp xếp, mỗi số cách nhau 1 dấu cách
Ví dụ:
Sapxep.Inp
Sapxep.Out
10
6 35 4 12 28 745 8 9 11 120
745
4 6 8 9 11 12 28 35 120 745
BT5: (Dành cho học sinh Khá – Giỏi)
Cho dãy gồm N số nguyên dương a1, a2, ..., aN. Yêu cầu: Tính tổng các chữ số của từng số. Input: Đọc vào từ tệp Tongchuso.Inp gồm:
Dòng 1: 1 số nguyên dương N (N ≥ 1).
N dòng tiếp theo: mỗi dòng 1 số nguyên dương (0 < ai ≤ 106).
Output: Ghi vào tệp Tongchuso.Out gồm N dòng, mỗi dòng là một kết quả tính được.
Ví dụ:
Tongchuso.Inp
Tongchuso.Out
3
25
711
12345
7
9
15
BT6: (Dành cho học sinh Khá – Giỏi)
Máy tính điện tử xử lí thông tin bằng cách chuyển đổi tất cả dữ liệu sang dạng nhị phân (hệ đếm cơ số 2). Hệ nhị phân là một hệ đếm sử dụng 2 kí tự để biểu diễn một giá trị số, bằng tổng số các lũy thừa của 2. Hai ký tự đó thường là 0 và 1.
Ví dụ: Số A = 5 ð A = 22 + 20. Do đó 5 = 1012
B = 10 ð B = 23 + 21. Do đó 10 = 10102
Cho dãy gồm N số nguyên dương a1, a2, ..., aN.
Yêu cầu: Hãy biễu diễn từng số trong dãy sang hệ nhị phân.
Input: Đọc vào từ tệp Nhiphan.Inp gồm:
Dòng 1: 1 số nguyên dương N (N ≥ 1).
N dòng tiếp theo: mỗi dòng 1 số nguyên dương (0 < ai ≤ 100).
Output: Ghi vào tệp Nhiphan.Out gồm N dòng, mỗi dòng là một kết quả biểu diễn được.
Ví dụ:
Nhiphan.Inp
Nhiphan.Out
Dạng 2: Dữ liệu dạng số trong tệp INPUT không được xác định trước
Với dạng dữ liệu này, giáo viên hướng dẫn học sinh sử dụng hàm kiểm tra kết thúc tệp:
Hàm EoLn() : Trả về giá trị True nếu con trỏ tệp đang chỉ tới cuối dòng.
Hàm Eof()	: Trả về giá trị True nếu con trỏ tệp đang chỉ tới cuối
tệp.
Ví dụ mô tả cấu trúc 1 tệp văn bản (chữ in đậm trong file sẽ không được thể
3	6 Eoln
74 3 Eoln
45 69 Eoln Eof
VD.INP
hiện)
5 7 3 8 6 9 4 5 6 7 9 Eoln
Eof
VD.INP
VD1: Cho tệp Tongday.Inp chứa 1 dãy gồm nhiều số nguyên, mỗi số cách nhau 1 dấu cách. Đọc và tính tổng của dãy số nguyên đó. Kết quả ghi vào tệp Tongday.Out.
Ví dụ:
Tongday.Inp
Tongday.Out
4 6 7 8 9 2 6 5 1 5
53
Ta có thể sử dụng 2 cách đọc giá trị của VD1 trong dạng 1. Program Tinh;
Uses crt;
Var	f1, f2: Text;
a, S:	Integer;
Begin
Assign(f1, ‘DS1.Inp’); Reset(f1);
Assign(f2, ‘DS1.Out’); Rewrite(f2); S:=0;
While not Eof(f1) do	{ Trong khi chưa kết thúc tệp thì đọc lần lượt từng
giá trị vào biến a}
begin	Read(f1, a);	S:=S+a;	end; Write(f2, S);
Close(f1);	Close(f2);
End.
Như vậy, với dạng 1 sử dụng vòng FOR để đọc N giá trị hoặc xác định N lần
đọc giá trị từ tệp INP. Với dạng 2 sử dụng vòng WHILE để đọc lần lượt các giá trị theo yêu cầu cho đến cuối tệp.
VD2: Một trường THPT tổ chức cho giáo viên và học sinh đi cắm trại, sinh hoạt ngoài trời ở vườn quốc gia Cúc Phương. Để lê lịch đến thăm khu trại của các lớp, thầy hiệu trưởng cần biết khoảng cách từ trại của mình, ở vị trí có tọa độ (0, 0) đến trại của các giáo viên chủ nhiệm. Mỗi lớp có một khu trại, vị trí trại của giáo viên chủ nhiệm đều có tọa độ nguyên (x, y).
Yêu cầu: Tính khoảng cách giữa trại của mỗi giáo viên chủ nhiệm và trại của thầy hiệu trưởng (lấy 2 chữ số phần thập phân).
Input: Đọc từ tệp TRAI.Inp gồm nhiều dòng, mỗi dòng là cặp số nguyên (x, y) cách nhau 1 dấu cách.
Output: Ghi vào tệp TRAI.Out gồm nhiều dòng, mỗi dòng là một khoảng cách tìm được tương ứng với từng cặp số (x, y)
Ví dụ:
TRAI.Inp
TRAI.Out
5	9
12 16
56 68
23 29
10.30
20.00
88.09
37.01
Bài tập áp dụng
BT1: Số chính phương (hay còn gọi là số hình vuông) là số tự nhiên có căn bậc 2 là một số tự nhiên, hay nói cách khác, số chính phương là bình phương (lũy thừa bậc 2) của một số tự nhiên. Cho dãy số nguyên.
Yêu cầu: Kiểm tra các số trong dãy có phải là số chính phương hay không?
Input: Đọc từ tệp Cphuong.Inp gồm nhiều dòng, mỗi dòng là một số nguyên dương
Output: Ghi vào tệp Cphuong.Out gồm nhiều dòng, mỗi dòng là chữ CO
hoặc KHONG
Ví dụ:
Cphuong.Inp
Cphuong.Out
9
24
20
169
25
CO KHONG KHONG CO
CO
BT2: Cho dãy số nguyên dương.
Yêu cầu: Tính tổng các chữ số của từng số trong dãy.
Input: Đọc từ tệp Tongchuso.Inp chứa 1 dãy số nguyên dương, mỗi số cách nhau 1 dấu cách.
Output: Ghi vào tệp Tongchuso.Out gồm nhiều dòng, mỗi dòng là 1 kết quả tính được
Ví dụ:
Tongchuso.Inp
Tongchuso.Out
5 67 567 1956
5
13
18
21
BT4: Cho dãy số nguyên dương.
Yêu cầu: Với mỗi số đã cho hãy xác định số lượng ước số của nó.
Ví dụ với n = 2, a1 = 4, a2 = 12, số lượng ước số của 4 là 3 (1, 2, 4), số
lượng ước số của 12 là 6 (1, 2, 3, 4, 6, 12).
Input: Đọc từ tệp DEMUOC.INP gồm nhiều dòng, mỗi dòng 1 số nguyên dương.
Output: Ghi vào tệp DEMUOC.OUT gồm nhiều dòng, mỗi dòng là số lượng ước số của từng số.
Ví dụ:
DEMUOC.INP
DEMUOC.OUT
17
4
12
2
3
6
Dạng 3: Dữ liệu trong tệp INPUT có chứa xâu kí tự (chữ cái)
Với dạng dữ liệu này sẽ giúp học sinh gợi nhớ lại các thao tác xử lý đối với kiểu dữ liệu xâu STRING.
VD1: Cho 2 xâu là họ tên của 2 học sinh.
Yêu cầu: Hãy đưa ra họ tên dài hơn, nếu bằng nhau đưa ra họ tên của học sinh thứ 2.
Input: Đọc vào từ tệp HT.Inp gồm 2 dòng, mỗi dòng là họ tên của một người.
Output: Ghi vào tệp HT.Out chỉ 1 dòng duy nhất là kết quả tìm được. Ví dụ:
HT.INP
HT.OUT

HT.INP
HT.OUT
Pham Thanh Lan
Pham Thanh Lan
Nguyen Thi Mai
Mai Minh Hoang

Tran Ngoc Bao


Mai Minh Hoang
Với bài toán này giáo viên cần hướng dẫn học sinh sử dụng cấu trúc Readln để đọc từng dòng dữ liệu (họ tên của từng người).
Chương trình:
Program VD;
Var	f1, f2 : text;
ht1, ht2 : string;
Begin
Assign(f1, 'ht.inp');	Reset(f1);
Assign(f2, 'ht.out');	Rewrite(f2); Readln(f1, ht1);
Readln(f1, ht2);
If length(ht1) > length(ht2) then write(f2,ht1)
else write(f2,ht2);
Close(f1);	Close(f2);
End.
VD2: Cho xâu kí tự s1 chứa cả chữ cái và chữ số.
Yêu cầu: Tạo xâu s2 chỉ gồm các chữ số có trong s1 (giữ nguyên thứ tự xuất hiện của chúng).
Input: Đọc từ tệp Tachso.Inp chứa xâu s1 (không quá 255 kí tự).
Output: Ghi vào tệp Tachso.Out xâu s2. Ví dụ:
Tachso.Inp
Tachso.Out
hfht85an8dj9w02
858902
Với bài toán này giáo viên có thể hướng dẫn học sinh đọc dữ liệu theo một trong hai cách
Cách 1: Đọc dữ liệu vào xâu s1 sau đó kiểm tra từng kí tự trong s1 có phải là chữ số hay không? (dùng thủ tục Readln).
Chương trình:
Program Tachso;
Var	f1, f2 : text; S: string;
Begin
Assign(f1,'tachso.inp');	 reset(f1); Assign(f2,'tachso.out');	rewrite(f2); Read(f1,s);
For i:=1 to length(s) do if (s[i]>='0') and (s[i]<='9') then write(f2,s[i]); Close(f1);close(f2);
End.
Cách 2: Đọc lần lượt từng kí tự trong tệp Tachso.Inp và kiểm tra luôn (dùng thủ tục Read). Vì độ dài của xâu s1 là không xác định trước nên phải sử dụng cấu trúc kiểm tra kết thúc tệp hoặc kết thúc dòng.
Chương trình:
Program Tachso; Var f1, f2 : text;
ch : char; Begin
Assign(f1,'tachso.inp');	reset(f1); Assign(f2,'tachso.out');	rewrite(f2);
While not eof(f1) do	{có thể thay eof thành eoln)
begin
read(f1,ch);
if (ch>='0') and (ch<='9') then write(f2,ch); end;
Close(f1);close(f2); End.
VD3: Để xây dựng một chương trình đơn giản để quản lý lương nhân viên của xí nghiệp may người ta tạo một bảng thông tin. Dữ liệu nhập bao gồm: Họ tên (tối đa 20 kí tự), Hệ số lương (là số thập phân).
Yêu cầu: Tạo bảng lương gồm họ tên, hệ số lương và lương. Trong đó lương được tính theo công thức: hệ số lương * 1210000.
Input: Đọc từ tệp Luong.Inp gồm (theo cấu trúc ví dụ)
Dòng 1: 1 số nguyên dương N (1 < N ≥ 100 – số lượng nhân viên)
N dòng tiếp theo, mỗi dòng gồm 2 thông tin: họ tên và hệ số lương, cách nhau 3 dấu cách
Output: Ghi vào tệp Luong.Out gồm N dòng, mỗi dòng gồm 3 thông tin: họ tên, hệ số lương, lương. Mỗi thông tin cách nhau 3 dấu cách.
Ví dụ:
Luong.Inp
Luong.Out
3
Tran Manh Ha	3.33
Nguyen Thu Hien	2.34
Pham Van Nam	4.32
Tran Manh Ha	3.33	4029300
Nguyen Thu Hien	2.34	2831400
Pham Van Nam	4.32	5227200
Vì mỗi dòng dữ liệu cần xử lí gồm cả chữ và số nên giáo viên hướng dẫn học sinh đọc thông tin họ tên vào biến xâu có độ dài 30, hệ số lương vào biến số thực.
Chương trình:
Program	qlluong; Var	f1, f2 : text;
ht : string[20]; hs, luong : real; n, i : byte;
Begin
Assign(f1, 'luong.inp');	Reset(f1); Assign(f2, 'luong.out');	Rewrite(f2); Readln(f1,n);
For i := 1 to N do begin
Readln(f1, ht, hs); luong := 1210000 * hs;
Writeln(f2, ht, '	', hs:4:2, '	', luong:0:0);
{ lương là số thực nhưng khi in ra phải là số nguyên nên phần thập phân để là 0 }
end; Close(f1);Close(f2);
End.
Bài tập áp dụng
BT1: Cho tệp DNXau.Inp gồm nhiều dòng, mỗi dòng là một xâu kí tự (không quá 255 kí tự). Hãy viết các xâu theo thứ tự ngược lại, kết quả ghi vào tệp DNXau.Out mỗi xâu trên một dòng.
Ví dụ:
DNXau.Inp
DNXau.Out
Abcd
abcba Tin hoc
dcbA
abcba coh niT
BT2: Cho tệp Xoadaucach.Inp gồm
Dòng 1: l số nguyên dương N (1 ≤ N ≤ 100)
N dòng tiếp theo: mỗi dòng là một xâu kí tự (không quá 255 kí tự).
Yêu cầu: Hãy xóa các dấu cách trong từng xâu và ghi kết quả vào tệp
Xoadaucach.Out, mỗi xâu trên một dòng.
Ví dụ:
Xoadaucach.Inp
Xoadaucach.Out
2
ab cd
Tin	hoc
abcd Tinhoc
BT3: Xâu đối xứng có tính chất: đọc nó từ phải sang trái cũng thu được kết quả giống như đọc từ trái sang phải (còn được gọi là xâu Palindrome).
Yêu cầu: Kiểm tra xem một xâu có phải là xâu đối xứng hay không?
Input: Đọc từ tệp Dxung.Inp chứa nhiều dòng, mỗi dòng là 1 xâu (không quá 255 kí tự).
Output: Ghi vào tệp Dxung.Out gồm nhiều dòng mỗi dòng là câu trả lời “DX” hoặc “K”.
Ví dụ:
Dxung.Inp
Dxung.Out
Abba abbA
abcacba
DX K
DX
BT4: Cho tệp Thaytu.Inp chứa một xâu kí tự (không quá 255 kí tự). Hãy thay thế tất cả các cụm kí tự ‘anh’ bằng cụm kí tự ‘em’, kết quả ghi vào tệp Thaytu.Out là xâu đã thay thế.
Ví dụ:
Thaytu.Inp
Thaytu.Out
Toi co anh trai, anh ay ten la Nam
Toi co em trai, em ay ten la Nam
BT5: Cho tệp Demso.Inp chứa nhiều dòng một xâu kí tự (không quá 100 kí tự). Hãy cho biết có bao nhiêu chữ số xuất hiện trong xâu, kết quả ghi vào tệp Demso.Out.
Ví dụ:
Demso.Inp
Demso.Out
Hf ht85a n8dj 9w02
bvhf mslakds kfjs
6
0
BT6: (Dành cho học sinh Khá – Giỏi)
Từ trong xâu được hiểu là dãy các kí tự liên tiếp. Cho một xâu S có độ dài không quá 200 kí tự.
Yêu cầu: Đếm số lượng từ có trong xâu S.
Input: Đọc từ tệp Demtu.Inp gồm nhiều dòng, mỗi dòng là một xâu S.
Output: Ghi vào tệp Demtu.Out gồm nhiều dòng, mỗi dòng là số lượng từ của từng xâu.
Ví dụ:
Demtu.Inp
Demtu.Out
Cong hoa xa hoi chu nghia Viet Nam
8

shd	jcdcjd	dvjv	jffkbl
dhfj
4
1
BT7: (Dành cho học sinh Khá – Giỏi)
Chuẩn hóa xâu là việc loại bỏ các dấu cách thừa ở đầu, giữa, cuối xâu và giữa các từ để lại một dấu cách. Cho một xâu S có độ dài không quá 200 kí tự.
Yêu cầu: Thực hiện chuẩn hóa xâu S.
Input: Đọc từ tệp Chuanhoa.Inp gồm nhiều dòng, mỗi dòng là một xâu S.
Output: Ghi vào tệp Chuanhoa.Out gồm nhiều dòng, mỗi dòng là kết quả chuẩn hóa của từng xâu.
Ví dụ:
Chuanhoa.Inp
Chuanhoa.Out
Tran	Ngoc	Minh
Le Phuong	Linh
Tran Ngoc Minh
Le Phuong Linh
Hiệu quả do sáng kiến đem lại
Mỗi giáo viên Tin học đều có các phương pháp rèn luyện kĩ năng lập trình khác nhau cho học sinh để gây hứng thú học tập. Nhiều học sinh đã biết vận dụng các thuật toán của các bài toán cơ bản đã biết để giải quyết các bài toán mở rộng, một số em có thể tự tìm được lời giải được một số bài toán khác khó hơn. Với cách làm đơn giản này các em học sinh sẽ có hứng thú để tiếp tục tìm hiểu và giải quyết các bài toán khác, các thầy, cô có thể áp dụng cách làm này với nhiều dạng bài tập khác nhau để thấy được hiệu quả.
Xác nhận của BGH

Xác nhận của Tổ CM
Nam Định, ngày 25 tháng 5 năm 2017 Người viết
Phạm Thị Khánh