Sáng kiến kinh nghiệm Sử dụng hình ảnh để học các từ khóa và một số lệnh trong Pascal

PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài.
Là một giáo viên giảng dạy Tin học trong trường THCS không những giúp học sinh biết soạn thảo văn bản và sử dụng máy tính mà còn phải có khả năng phân tích, tổng hợp, trừu tượng hoá, khái quát hoá vấn đề và đặc biệt là phát triển tư duy, sáng tạo.
Ngôn ngữ lập trình Pascal là một loại ngôn ngữ lập trình bậc cao, các câu lệnh và từ khóa rất gần gũi với ngôn ngữ của con người. Là một môn lập trình nên đòi hỏi người lập trình phải có tính tư duy, có khả năng phân tích, tổng hợp. Chính vì những điều đó nên Pascal cũng là một môn học gây khó khăn cho không ít học sinh, nhất là học sinh lớp 8. Ở lứa tuổi này, các em đang phát triển không đồng đều về tâm sinh lý nên gây không ít khó khăn cho các em khi phải sử dụng Pascal để lập trình. 
Đặc biệt, đối với những học sinh yếu, kém thì lại càng khó hơn. Mặt khác, nhiệm vụ của năm học là không ngừng nâng cao chất lượng giảng dạy của Giáo viên và việc học của học sinh.
Chính vì những lý do trên nên tôi đã chọn đề tài “Sử dụng hình ảnh để học các từ khóa và một số lệnh trong Pascal”.
Hiện nay, chúng ta đang áp dụng và phát huy phương pháp dạy học trực quan, phát huy tối đa sự tư duy sáng tạo của học sinh thông qua sơ đồ tư duy. Chính vì vậy, việc sử dụng hình ảnh để học các từ khóa và một số lệnh trong ngôn ngữ lập trình Pascal sẽ giúp cho học sinh dễ nhớ, dễ hiểu và phát huy được khả năng tư duy sáng tạo của mình.
2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.
- Đề tài “Sử dụng hình ảnh để học các từ khóa và một số lệnh trong Pascal” nhằm giúp cho học sinh lớp 8.
- Giúp các em học sinh lớp 8 có thể nắm vững được các “Từ khóa và một số lệnh” trong Pascal và lập trình được những bài toán trong chương trình quyển 3.
Vận dụng để viết chương trình giải các bài toán trong toán học mà các em đã được học.
3. Đối tượng nghiên cứu.
Học sinh khối lớp 8.
4. Phạm vi nghiên cứu.
Trong quá trình giảng dạy môn tin học trung học cơ sở quyển 3 dành cho học sinh khối lớp 8.
Học kì I các năm học 2012 – 2013 và 2013 – 2014.
5. Phương pháp nghiên cứu.
- Phương pháp khảo sát thực tiễn.
- Phương pháp kiểm tra đánh giá.
- Phương pháp thống kê.
II. PHẦN NỘI DUNG
1. Cơ sở lý luận.
Trước khi muốn học một ngôn ngữ lập trình nào đó ta phải biết và hiểu được các khái niệm sau:
Ngôn ngữ lập trình là gì? Ngôn ngữ lập trình là một ngôn ngữ dùng để viết ra các chương trình máy tính.
Máy tính có hiểu ngay các chương trình này không? Câu trả lời là không! Muốn máy tính hiểu được các chương trình này thì phải thông qua một chương trình biên dịch. 
Chương trình biên dịch là gì? Chương trình biên dịch là một chương trình dùng để chuyển đổi từ ngôn ngữ lập trình sang ngôn ngữ máy.
Ngôn ngữ máy là gì? Ngôn ngữ máy là một dãy các bit nhị phân 0 và 1. Trong đó 0 cho biết không có tín hiệu và 1 cho biết có tín hiệu.
Làm sao con người điều khiển được máy tính? Con người đã lập trình ra những chương trình và sử dụng chương trình biên dịch để chuyển thành ngôn ngữ máy, từ đó máy tính có thể hiểu và làm theo sự điều khiển của con người.
Khi chúng ta hiểu được rõ ràng những khái niệm như vậy thì việc lập trình cũng không còn mấy khó khăn nữa! phần còn lại của việc lập trình là chúng ta phải thuộc được các câu lệnh, các từ khóa mà ngôn ngữ lập trình quy định. Việc thuộc và viết được các câu lệnh và các từ khóa của Pascal cũng không mấy khó khăn đối với những học sinh học giỏi về Anh văn hay siêng năng rèn luyện, nhưng nó cũng không dễ dàng đối với những học sinh kém về Anh văn.
2. Thực trạng
 a. Thuận lợi – khó khăn
Thuận lợi :
Nhà trường :
Tuy môn Tin học mới chỉ là môn học tự chọn nhưng nhà trường đã tạo điều kiện để học sinh có thể học từ khối lớp 6, tạo điều kiện sắm sửa máy móc, trang thiết bị phục vụ cho việc dạy và học môn Tin học. 
Được sự ủng hộ của các cấp Ủy Đảng – UBND, các ban nghành phụ huynh toàn trường hỗ trợ về cả tinh thần cũng như cơ sở vật chất cho nhà trường.
Giáo viên:
GV được đào tạo đúng chuyên nghành về tin học để đáp ứng yêu cầu cho dạy và học môn tin học trong bậc THCS.
GV không mất nhiều thời gian ghi bảng nên có thể bao quát lớp hơn.
Học sinh: 
Vì là môn học trực quan, sinh động, môn học khám phá những lĩnh vực mới nên học sinh rất hứng thú học, nhất là những tiết thực hành.
HS tiếp xúc trực tiếp với phần mềm Pascal và một số hình minh họa nên dễ tiếp thu hơn, hứng thú học tập hơn.
HS có tiếp xúc với máy tính và có thao tác nên khi thực hành nhanh hơn.
Khó khăn:
Nhà trường :
Trường chưa có phòng máy chiếu riêng, nên gặp khó khăn về giảng dạy.
Nhà trường đã có một phòng máy vi tính để cho học sinh học nhưng vẫn còn hạn chế về số lượng cũng như chất lượng, mỗi lớp thực hành có tới 2 em ngồi cùng một máy nên các em không có thời gian để thực hành làm bài tập một cách đầy đủ.
Giáo viên:
Môn tin học mới chỉ là môn tự chọn trong chương trình bậc THCS nên chương trình và sự phân phối chương trình bước đầu chưa có sự thống nhất và đang hoàn chỉnh. Hơn nữa khi thực hành, các máy thường gặp sự cố, rục trặc mà giáo viên chưa có khã năng tự sửa chữa dẫn đến học sinh thiếu máy, không thực hành được.
GV phải mất nhiều thời gian để chuẩn bị thêm giáo án điện tử.
Giáo án điện tử không hiện thị hết được đầy đủ nội dung của toàn bài cùng lúc.
GV sẽ bị động nếu có sự cố bất ngờ, vì vậy giáo viên cần có sự chuẩn bị trước nếu có sự cố này xãy ra.
Học sinh:
Đa số các em học sinh tiếp xúc với máy vi tính ở trường là chủ yếu, do đó sự tìm tòi và khám phá máy vi tính với các em còn hạn chế, nên việc học tập của học sinh vẫn còn mang tính chập chạp.
 b. Thành công – hạn chế
Thành công
Học “từ khóa và một số lệnh” bằng hình ảnh là một phương pháp học trực quan và sinh động hơn, giúp học sinh dễ nhớ các từ khóa và một số lệnh hơn và khi viết chương trình cũng như thực hành trên máy sẽ làm cho học sinh phát huy hết được khả năng phân tích, tổng hợp, trừu tượng hóa của vấn đề.
Hạn chế
Nhưng hầu hết tất cả các giáo viên đều bám sát theo sách giáo khoa và yêu cầu học sinh phải học thuộc các khái niệm, từ khóa và một số lệnh bằng chữ viết, điều này khiến cho học sinh khó nhớ dẫn đến việc viết chương trình cũng rất khó khăn. Đặc biệt, đối với những học sinh cá biệt, học sinh yếu kém lại càng khó hơn.
c. Mặt mạnh – mặt yếu
Mặt mạnh
Vì đây là môn học về lập trình, nên ứng dụng “ Sử dụng hình ảnh sử dụng các từ khóa và một số lệnh trong Pascal” giúp cho học sinh nhận thức về các lệnh nhanh hơn, ham học hỏi có tính tò mò, thích học những kiến thức mới, năng lực tiếp thu bài tốt, năng động và sáng tạo.
Mặt yếu
Qua thực tế về việc phát huy môn học này còn gặp khó khăn vì đây là môn lặp trình trong Tin học ứng dụng, nên rất khó đối với các em học sinh, căng thẳng, ít hứng thú với môn học này, nên chất lượng thu của học sinh chưa cao.
d. Các nguyên nhân, yếu tố tác động
- Cơ sở vật chất còn hạn chế, Học sinh thuộc vùng nông thôn sâu, vùng kinh tế khó khăn dăn tộc,
- Học sinh chưa có kỹ năng sống tốt, chưa thật sụ có ý chí, bản lĩnh,
- Ý thức tự học của học sinh còn chưa cao, còn phụ thuộc nhiều vào giáo viên giảng dạy.
- Đối tượng áp dụng nghiên cứu là học sinh lớp 8.
3. Giải pháp, biện pháp thực hiện
 a. Mục tiêu của biện pháp, giải pháp
	Tìm ra những phương pháp, các bước giải bài toán trên máy vi tính trong chương trình môn Tin học 8 phù hợp nhất với học sinh.
Trên cơ sở nghiên cứu tính tích cực của học sinh trong giờ học môn Tin học 8, đề xuất một số ý kiến nhằm nâng cao chất lượng dạy và học.
 b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp, biện pháp
Học “từ khóa và một số lệnh” bằng hình ảnh là như thế nào? Trước hết, tôi đã chọn và quy ước các từ khóa và một số lệnh tương ứng với các hình ảnh như sau:
TỪ KHÓA VÀ MỘT SỐ LỆNH
HÌNH TƯƠNG ỨNG
Begin
(Bắt đầu chương trình)

End
(Kết thúc chương trình)

Program
(Khai báo tên chương trình)

Read (Readln)
(nhập dữ liệu vào từ bàn phím hay tạm dừng chương trình)

Write (Writeln)
(In dữ liệu ra màn hình)

Var
(Khai báo biến)

Uses
(Khai báo thư viện)

Const
(Khai báo hằng số)

Các phép tính

Sau khi quy ước xong các từ khóa tương ứng với các hình ảnh, tôi bắt đầu cho học sinh làm những bài tập từ cơ bản đến nâng cao.
Ví dụ 1: Viết chương trình in ra màn hình câu sau “Chao cac ban!”. (sử dụng hình ảnh để tạo thành chương trình). Lúc đó học sinh có thể sắp xếp các hình ảnh như sau:
Sau khi các em đã sắp xếp xong các hình tôi lại yêu cầu một em khác lên nhìn vào chương trình sắp xếp bằng hình ảnh để viết chương trình bằng chữ và các em có thể viết như sau:
	Program 	vd1; 	{Tên chương trình}
	Begin	{Bắt đầu chương trình}
	Write(‘Chao cac ban!’);	{In ra màn hình}
	Readln;	{Dừng chương trình}
	End.	{Kết thúc chương trình}
Ví dụ 2: Viết chương trình nhập các số nguyên x,y từ bàn phím, sau đó hoán đổi giá trị và xuất kết quả ra màn hình.
Lần này tôi chia lớp ra thành 4 nhóm: Nhóm 1,2 sử dụng hình ảnh để tạo thành chương trình. Nhóm 3,4 viết chương trình bằng chữ.
Chương trình nhóm 1,2 có thể thực hiện như sau:
	Nhóm 3,4 có thể viết chương trình như sau:
	Program	vd2;
	Var	x,y,z : integer;
	Begin
	Write(‘Nhap x,y =’);
	Read(x,y);
	z:=x;
	x:=y;
	y:=z;
	Write(x,y);
	Readln;
	End.
 Ví dụ 3: Hãy viết chương trình Pascal để nhập vào bán kính của hình tròn và in ra màn hình chu vi của hình tròn đó.
	Tôi chia lớp thành 4 nhóm trong đó nhóm 1, 2 viết chương trình bằng chữ còn nhóm 3, 4 sử dụng hình ảnh để viết chương trình:
	- Nhóm 1, 2 thực hiện như sau:
	Program chu_vi_hinh_tron;
	Uses crt;
	Var r, cv: real;
	Const pi = 3.14;
 	Begin
	Clrscr;
	Write(‘nhap vào ban kinh cua hinh tron:’);
	Readln(r);
	Cv:= 2 * pi * r;
	Write(‘Chu vi cua hinh tron la: ’,cv:4:6);
	Readln;
	End.
	- Nhóm 3, 4 thực hiện như sau:
Mỗi lần cho một ví dụ hay một bài tập nào đó tôi đều quan sát các em thực hiện và nhận thấy 1 điều, khi các em sử dụng hình ảnh để tạo thành chương trình thì lúc nào cũng thích thú và nhanh hơn so với các em (nhóm) sử dụng chữ để viết chương trình. Điều đó có nghĩa rằng, khi các em sử dụng hình ảnh thì các từ khóa và một số lệnh trong Pascal các em đã học thuộc và nắm rất rõ để thực hiện.
Và một điều đặc biệt nữa là, khi gọi các em lên trả lời bài, nếu tôi đưa một trong những hình ảnh đã quy ước ở trên ra để hỏi đó là từ khóa nào và dùng để làm gì thì các em trả lời rất nhanh và chính xác. Ngược lại, những em được gọi lên trả lời bài khi hỏi về tên từ khóa, ý nghĩa một số lệnh và dùng để làm gì thì các em trả lời rất ấp úng và thiếu chính xác.
Chính từ những ví dụ, những bài tập, những lần trả lời bài như vậy và tôi đã thấy được lợi ích của việc “sử dụng hình ảnh để học các từ khóa và một số lệnh trong Pascal” nên tôi đã áp dụng cho tất cả các lớp mà nhà trường phân công giảng dạy.
c. Điều kiện thực hiện giải pháp, biện pháp.
Phòng máy:
Nguồng điện phải ổn định.
Kết nối Internet.
Có máy chiếu.
Số lượng máy phải đảm bảo 02 em/01 máy.
Học sinh:
Nghiên cứu nội dung SGK trước.
Giáo viên giảng dạy:
Chuẩn bị giáo án kỹ càng.
Một số hình ảnh minh họa trong Pascal.
Chuẩn bị kỹ càng cho phòng máy, kiểm tra kết nối Internet.
 d. Mối quan hệ giữa các giải pháp, biện pháp.
	- Tạo không khí học tập tích cực, giáo viên phải tạo ra mỗi giờ học là một niền vui niềm say mê trong học tập của học sinh. Giáo viên luôn tạo ra những thách thức vừa sức, tổ chức những hoạt động tự lực của học sinh trong từng tiết học.
	- Các thiết bị dạy học rất có ý nghĩa giáo viên phỉa luôn phát huy hết tác dụng của các thiết bi dạy học, đặc biệt là dụng cụ trực quan có như vậy mới gây được hứng thú học tập của các em. Bên cạnh mỗi tiết dạy giáo viên luôn nỗ lực chuẩn bị các đồ dùng trực quan đầy đủ phù hợp với nội dung bài dạy từ đó vậy giáo viên mới tạo được hứng thú bộ môn cho các em.
	- Bên cạnh đó giáo viên phải biết vận dụng các kiến thưc trong bài dạy vào các hoạt động thực tế có liên quan và giải thích cho các em có nhu cầu tìm hiểu về môn học.
 e. Kết quả khỏa nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.
Kết quả khảo sát các lớp trước khi thực hiện:
Năm học 2012 – 2013
LỚP
TSHS
GIỎI
KHÁ
TB
YẾU
KÉM
GHI CHÚ
8A1
41
16
12
10
3
0

8A2
40
15
13
7
5
0


Năm học 2013 – 2014
LỚP
TSHS
GIỎI
KHÁ
TB
YẾU
KÉM
GHI CHÚ
8A1
41
19
12
8
2
0

8A2
38
16
11
4
6
0

4. Kết quả thu được qua khảo nghiệm, giá trị khoa học của vấn đề nghiên cứu.
Kết quả sau các lớp sau khi thực hiện:
Năm học 2012 – 2013
LỚP
TSHS
GIỎI
KHÁ
TB
YẾU
KÉM
GHI CHÚ
8A1
41
20
15
6
0
0
Áp dụng đề tài
8A2
40
19
16
5
0
0
Áp dụng đề tài

Năm học 2013 – 2014
LỚP
TSHS
GIỎI
KHÁ
TB
YẾU
KÉM
GHI CHÚ
8A1
41
22
14
5
0
0
Áp dụng đề tài
8A2
38
19
14
5
0
0
Áp dụng đề tài

Qua kết quả trên tôi nhận thấy đa số học sinh đều hiểu rõ về các từ khóa và một số lệnh cũng như sử dụng chúng trong các ví dụ và các bài tập.
Tuy nhiên, với phương pháp này chúng ta chỉ có thể áp dụng tập trung vào những học sinh yếu, trung bình và khá, còn đối với học sinh giỏi thì cần phải phát triển và sáng tạo ra các phương pháp khác cho phù hợp hơn.
Những điểm còn hạn chế
	Là môn khoa học mới đưa vào chương trình giảng dạy học sinh bước đầu làm quen với môn khoa học mới nên việc giảng dạy cho học sinh nắm và lĩnh hội kiến thức còn chưa đạt hiệu quả cao. Đặc biệt là tiết thực hành, học sinh còn lúng túng trong việc sử dụng chuột và bàn phím nên thời gian thực hành chưa đủ.
	Do phòng mày vi tính chưa đủ số lượng máy cho học sinh (mỗi em 1 máy) để các em quan sát, viết chương trình và chạy chương trình nhiều hơn trên máy tính.
PHẦN III: PHẦN KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
1. Kết luận
- Qua thực tế giảng dạy theo phương pháp trên bước đầu đem lại một số kết quả:
- Học sinh hứng thú, say mê hơn khi học, đạt được độ bền kiến thức.
- Học sinh phát huy tính độc lập suy nghĩ, rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh.
- Học sinh được rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, thực hành, liên hệ thực tế tốt hơn. 
- Từ những học sinh học kém về anh văn, cũng như những học sinh lười biếng thì phương pháp này cũng phần nào giúp các em hứng thú hơn và có thể học tốt hơn môn học này.
2. Kiến nghị
- Nên phân chia số học sinh trong mỗi lớp sao cho phù hợp với phương pháp dạy học mới để hiệu quả đạt được cao hơn.
- Tổ chức những cuộc hội thảo về phương pháp giảng dạy để giáo viên rút kinh nghiệm và tìm ra các phương pháp giảng dạy hay, phù hợp.
- Bổ sung kịp thời các loại phương tiện, thiết bị dạy học cho bộ môn như: đủ số lượng máy cho học sinh (mỗi em 1 máy) phục vụ cho tiết dạy tốt hơn.
- Trên đây là những kinh nghiệm mà tôi đúc kết được từ trong quá trình thực dạy, tuy nó không nhiều nhưng hy vọng nó sẽ giúp ích cho quý thầy, cô dạy tốt cũng như các em học sinh có thể học tốt hơn đối với môn học này. Rất mong nhận được sự đóng góp ý kiến, nhận xét chân tình của quý thầy (cô).
	Ngã Năm, ngày 05 tháng 11 năm 2013
	Người thực hiện
	Trần Vũ Cương
TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. SGK Tin Học quyển 3 	Phạm Thế Long 	(Chủ biên)
2. Thiết kế bà giảng TH quyển 3	TS. Trần Doãn Vinh 	(Chủ biên)
3. Lý thuyết và bài tập LT Pascal	Nguyễn Thị Kiều Duyên
4. Mộ số ý kiến của đồng nghiệp
MỤC LỤC