SKKN Một số biện pháp giúp học sinh học tốt môn Tin học Lớp 3

ng nhóm thực hành không có hiệu quả để uốn nắn điều chỉnh kịp thời, chỉ trợ giúp, tránh đi sâu can thiệp làm hạn chế khả năng độc lập sáng tạo của học sinh. Tôi có thể đưa ra nhiều cách để thực hiện một thao tác giúp các em rèn luyện và nâng cao kỹ năng thực hành.
Trong quá trình học sinh thực hành tôi áp dụng một số phần mềm theo
dõi từng máy học sinh như phần mềm Nettop Support School 6.12
Biện pháp 2: “Dạy học Hợp tác - Định hướng sản phẩm”
Hợp tác:
Quan niệm dạy học hợp tác là tổ chức cho học sinh hoạt động theo những nhóm nhỏ để học sinh cùng thực hiện một nhiệm vụ nhất định, trong một khoảng thời gian nhất định. Trong quá trình làm việc, có sự kết hợp làm việc cá nhân với làm việc theo cặp, theo nhóm để cùng nhau chia sẻ kinh nghiệm và hợp tác thực hiện nhiệm vụ được giao.
Đặc điểm
- Dạy học hợp tác giúp mỗi thành viên trong nhóm cùng làm việc với nhau, hướng tới một mục đích học tập chung, một nhiệm vụ chung cần giải quyết. Đặt người học vào vị trí chủ động, tích cực trong việc tìm kiếm kiến thức. Tạo điều kiện cho người học chuyển từ vị trí thụ động tiếp thu kiến thức sang chủ động tìm tòi, khám phá kiến thức. Người học sẽ làm việc tích cực hơn, cố gắng cao hơn bình thường tạo ra môi trường học tập thân thiện, thoải mái, dễ chịu và vui vẻ. Khi trao đổi làm việc nhóm với bạn, mỗi thành viên trong nhóm sẽ cảm thấy tự nhiên, thoải mái, ít áp lực hơn khi tiếp xúc với GV. Mỗi thành viên trong nhóm sẽ tự tin thể hiện bản thân, sẽ nói lên những cảm xúc, những suy nghĩ của mình.
- Khi hợp tác đòi hỏi mỗi thành viên đều phải có ý thức trách nhiệm, tính tổ chức và sự tự giác cao. Mỗi thành viên trong nhóm phải xác định được trách nhiệm của bản thân trong thực hiện nhiệm vụ, công việc chung của cả nhóm. Tạo điều kiện lí tưởng cho việc phát triển kĩ năng giao tiếp và khả năng hợp tác
(Hình ảnh hợp tác nhóm)
Quy trình thực hiện
Bước 1. Chọn nội dung và nhiệm vụ phù hợp: Tôi cần lựa chọn nội dung không quá khó và không quá dễ. Nội dung đưa ra cần phải huy động kinh nghiệm, ý kiến, công sức của nhiều HS. Những nội dung quá dễ không cần tổ chức hợp tác theo nhóm, chỉ mất thời gian không cần thiết.
Bước 2. Thiết kế kế hoạch bài học áp dụng dạy học hợp tác
Ví dụ bài 7: Sắp xếp để dễ tìm
* Mục 1. Sắp xếp hợp lý
Các em làm việc cá nhân, kết hợp với sách giáo khoa làm việc cá nhân sau đó kết hợp với bạn cùng máy trao đổi kết quả cùng nhau đưa ra lợi ích của việc sắp xếp đồ vật hợp lý để làm gì?
- Các nhóm đưa ra câu trả lời và mời các nhóm bạn nhận xét cho ý kiến. Kết thúc thảo luận, GV cho các nhóm báo cáo kết quả và tổ chức nhận xét đánh giá.
Mục 2. Sắp xếp theo yêu cầu
Tôi cho các em hoạt động nhóm ghi kết quả vào phiếu học tập, học sinh nhóm khác nhận xét và nêu ý kiến.
Kết thúc thảo luận, GV cho các nhóm báo cáo kết quả và tổ chức nhận xét đánh giá.
GV chốt kiến thức (Phần chốt kiến thức giáo viên sẽ ghi bảng hoặc chiếu slide). Trong quá trình làm việc nhóm có sự thi đua giữa các nhóm với nhau và lựa chọn ra nhóm “Đôi bạn cùng tiến” để cuối năm có phần thưởng.
Có thể đưa ra tình huồng thực tế trong phòng tin như: Theo em để sắp xếp đồ dùng học tập của em theo nhóm máy thì em cùng bạn sẽ sắp xếp như thế nào để thuận lợi cho việc học tập và không tốn quá nhiều diện tích.
Mục luyện tập - Vận dụng các em sẽ học thông qua làm việc cá nhân sau đó hợp tác thảo luận thống nhất kết quả của từng phần rồi đánh giá và đưa ra kết luận cuối cùng.
Bước 3. Tổ chức dạy học hợp tác: Tôi nêu nhiệm vụ học tập hoặc vấn đề cần tìm hiểu, cần giải quyết cho lớp; Phân công nhóm học tập và phân công vị trí hoạt động nhóm (mỗi nhóm nên từ 2 - 4 HS); Giao nhiệm vụ cho nhóm; hướng dẫn học sinh hoạt động của nhóm; tôi quan sát, hỗ trợ các nhóm thảo luận giải quyết nhiệm vụ được giao; Tổ chức cho học sinh báo cáo kết quả và đánh giá; GV nhận xét và tổng kết
Giáo viên sẽ theo dõi quá trình học, tiến bộ của các nhóm qua các tuần, tháng và có đánh giá sau mỗi tháng, học kì. Xem hai bạn nào tiến bộ nhất trong nhóm đó thì cuối học kì cô sẽ có phần thưởng.
* Định hướng sản phẩm
Dạy học định hướng sản phẩm là một trong những đặc trưng và thế mạnh của môn Tin học. Một cách cụ thể hơn, dạy học định hướng sản phẩm có lợi thế đối với chủ đề E (Ứng dụng Tin học - ICT) và chủ đề F (Giải quyết vấn đề với sự trợ giúp của máy tính - cuộc sống). Thông qua sản phẩm số, có thể đánh giá được mức độ đạt được của yêu cầu cần đạt về nội dung và năng lực của học sinh. Quá trình dạy học tạo sản phẩm Tin học giúp giáo dục cũng như đánh giá được phần chất và một số năng lực chung khác của học sinh.
Cách thực hiện
Dạy học định hướng sản phẩm được thực hiện qua các bước sau đây:
Bước 1: Tôi giới thiệu sản phẩm đích (hoặc sản phẩm mẫu).
Bước 2: Gợi ý hoặc hướng dẫn cách tạo sản phẩm đích.
Bước 3: Học sinh tạo sản phẩm đích.
Bước 4: Học sinh báo cáo kết quả và nghe nhận xét, đánh giá.
Ví dụ: Tạo sản phẩm tại lớp, tận dụng tài nguyên có sẵn
Bước 1: Tôi giới thiệu sản phẩm mẫu đã chuẩn bị một bài trình chiếu trong đó mỗi trang chiếu chứa một hoặc một số hình chèn từ thư viện ClipArt có sẵn của phần mềm trình chiếu. Sau đó khuyến khích HS tạo các bài trình chiếu tương tự, lấy những hình ảnh mà các em thích từ ClipArt đã có. Với mỗi trang chiếu, khích lệ các em gõ vào những dòng tiêu đề giới thiệu hấp dẫn, sinh động cho hình ảnh đã chèn vào.
Bước 2: Tôi gợi ý hoặc hướng dẫn học sinh cách tạo sản phẩm đích thực hiện quá trình tạo bài trình chiếu mẫu cho học sinh quan sát, trong đó chú ý làm chậm một số thao tác như:
Cách chọn mẫu trình chiếu.
Cách chọn một bức tranh từ ClipArt.
Cách thay đổi phông chữ ở dòng tiêu đề.
Cách di chuyển và thay đổi kích thước bức tranh trên trang chiếu.
Bước 3: HS tạo sản phẩm đích
(Hình ảnh học sinh lên chia sẻ sản phẩm của nhóm mình)
Giáo viên tổ chức cho học sinh hoạt động học tập phù hợp để các em tạo sản phẩm là bài trình chiếu của mình theo mẫu. Trong quá trình HS thực hiện, GV khuyến khích, gợi ý và hướng dẫn khi cần thiết. Đối với lớp 3, không yêu cầu HS phải gõ được tiếng Việt có dấu.
Bước 4: HS báo cáo kết quả và nghe nhận xét, đánh giá
Một số HS hoặc một số đại diện nhóm trình bày kết quả.
Các HS khác nhận, đóng góp, bổ sung.
GV nhận xét, khen ngợi sản phẩm của HS
Biện pháp 3: Tổ chức, phối hợp nhịp nhàng lý thuyết và thực hành
* Tổ chức hình thức dạy học phù hợp
Xác định được yêu cầu cần đạt của bài học về năng lực, phẩm chất. Tìm ra được những kỹ năng, năng lực cơ bản dành cho học sinh nhận thức chậm và những kiến thức, năng lực dành cho học sinh hoàn thành tốt, tham khảo thêm tài liệu để mở rộng, đi sâu hơn vào bài giảng, giúp giáo viên nắm tổng thể, giải thích cho học sinh khi cần thiết. Những học sinh học tốt có thể giao thêm cho các em phần mở rộng để giúp các em học được tốt hơn nữa.
Ngay từ những bài học đầu tiên trong chương trình học Tin học, tôi phải xác định rõ cho học sinh nhật biết được các bộ phận của máy tính và tác dụng của các bộ phận đó bằng cách cho học sinh quan sát ngay trong giờ giảng lý thuyết. Ngoài ra để có thể đạt được hiệu quả cao trong tiết học đầu tiên tôi đã giáo dục ý thức tự giác học và luyện các thao tác thực hành, tạo cho học sinh sự hứng thú trong học tập từ đó sẽ giúp cho học sinh có ý thức vươn lên:
Ví dụ: Bài 4: Làm quen với máy tính
- Khi tôi giới thiệu bộ phận con chuột, tôi mô tả con chuột, trên thân con
chuột có những phím nào, chức năng của các phím đó, tay đặt lên con chuột đó như thế nào, có mấy loại con chuột thường dùng.
- Học sinh quan sát con chuột, nêu tên các bộ phận con chuột, có thể tự nêu các thao tác với chuột. Nhất là cách cầm chuột do các em chưa được cầm chuột bao giờ nên khi cho các em cầm chuột còn khá run không cầm đúng cách.
Khi giới thiệu bộ phận con chuột, tôi mô tả con chuột, có mấy loại con chuột, trên thân con chuột có những phím nào, chức năng của các phím đó, tay và ngón tay đặt lên con chuột đó như thế nào. Học sinh quan sát con chuột, quan sát thao tác của cô giáo khi sử dụng chuột trong quá trình học tập.
Tôi luôn kết hợp giữa giờ lý thuyết và thực hành sao cho phù hợp, không xem nhẹ giờ dạy lý thuyết thì thực hành mới tốt được cũng như khi học sinh thực hành tốt thì sẽ hiểu sâu hơn về lý thuyết.
Tôi nhận xét và thực hiện mẫu các thao tác với chuột.
Tôi kết hợp từ lý thuyết vào luôn thực hành tôi cho học sinh thực hiện luôn các thao tác với chuột trên máy tính theo yêu cầu của bài. Ngoài ra tôi kết hợp cho học sinh phần mềm Tux typing giúp các em rèn luyện khả năng nhạy bén trong quan sát và sự tinh nhạy trong việc phát hiện các các phím và gõ trong bài 5: “Sử dụng bàn phím”. Ứng dụng được xây dựng dựa trên các trò chơi quan sát mà bạn vẫn thường thấy trên mạng, vừa có thể chơi lại vừa có thể học hỏi cách quan sát và luyện gõ được các hàng phím trên phần mềm.
Học sinh sử dụng phần mềm luyện gõ
Trong các giờ học tôi lồng ghép giáo dục ý thức tự giác và tự luyện tập các thao tác thực hành. Quy định rõ học sinh khi tham gia học môn Tin học cần có ý thức học tập nghiêm túc, trong giờ học các con được tham gia các hoạt động nào, không được làm những việc nào một cách rõ ràng.
* Phối hợp nhịp nhàng giữa lí thuyết và thực hành.
Đầu tiên tôi hệ thống lại toàn bộ bài từ lý thuyết và thực hành từ đó điều chỉnh thời lượng cho từng bài cho phù hợp với đối tượng là học sinh mình ví dụ như “Bài 4 làm việc với máy tính” trong chương trình tin học lớp 3 tôi sẽ tăng từ 2 tiết lên 3 tiết để tăng thời lượng thực hành cho hai bài này. Một số bài thực hành gồm nhiều yêu cầu khác nhau, giáo viên có thể chia nhỏ ra thành nhiều yêu cầu với mức độ từ dễ đến khó, cho học sinh thực hành theo những yêu cầu đã nêu. Giáo viên phải đặt ra mỗi yêu cầu hoàn thành trong khoảng thời gian nhất định với mỗi nhóm đối tượng. Điều đó có thể thúc đẩy sự cố gắng hoàn thành nhiệm vụ của học sinh; học sinh học tốt có thể thực hiện theo nhiều cách để có thể hoàn thành nhiệm vụ trong khoảng thời gian nhanh nhất.
Ví dụ: Bài 5: Sử dụng bàn phím
Sau khi học lý thuyết, trước khi vào thực hành bài mới tôi cho học sinh ôn lại kiến thức cũ qua các trang như https://tech12h.com/, hoặc https://kenhgiaovien.com/ học sinh sẽ rất phấn khởi khi được chơi mà thực chất là đang được thành hành và ôn lại kiến thức đã học trước đó, sau đó tôi chuyển tiếp cho học sinh chơi trò chơi Kiran's typing tutor để các em luyện gõ 10 ngón. Vậy qua tiết học học sinh đã được ôn và thực hành cách sử dụng chuột và đã luyện gõ 10 ngón trên phần mềm giúp các em thích thú vừa học vừa chơi, kiến thức tiếp thu nhẹ nhàng và chủ động với các em hơn, các em sẽ thựch hành nhanh và tốt hợn rất nhiều
Ví dụ: Bài 6: Khám phá thông tin trên Internet.
Ở bài này tôi cần bố trí thời lượng lý thuyết nhiều hơn và khi thực hành. Đầu tiên tôi cần giới thiệu cho các em hiểu mạng internet là gì qua video để giúp các em hiểu rõ hơn về mạng internet, giải thích cho các em hiểu mạng toàn cầu là gì để từ đó dẫn dắt em các em đưa ra ý tưởng nếu em sử dụng mạng thì em sẽ truy cập những gì, để hướng các em vào các ứng dụng bổ ích cũng như giới thiệu cho các em cách có thể học tập qua youtube để các em có thể học tất cả các môn học khác ở nhà.
Sau đó tôi cho các em có thể nêu ý tưởng khám phá trên internet và cùng nhau khám phá, cũng như chỉ ra những mặt trái của mạng internet mang lại và qua đó giúp cho các em có cái nhìn tổng quan về internet.
Ngoài ra phần mềm này còn giúp giáo viên tạo bài kiểm tra cho các em một cách thuận lợi. Qua đó giúp các em tiếp thu bài một cách chủ động và hứng thú.
(Học sinh sử dụng phần mềm học tập)
Hiệu quả của biện pháp:
Trước khi áp dụng biện pháp này, các học sinh thực hành Tin học chưa mấy hứng thú, vừa làm vừa chơi, đa phần các em làm cho có bài. Một số em thì khi cầm chuôt còn run tay; tắt mở máy chưa thành thạo, sử dụng gõ phím còn chậm, sai...
Sau khi áp dụng biện pháp tôi nhận thấy nhiều học sinh đã có thái độ yêu thích môn học hơn; Thao tác thành thạo, đúng chuẩn, tác phong hoạt động hợp tác. Ngoài ra các em đã biết sử dụng thêm một số trang web phục vụ cho việc học tập của mình như trang https://tech12h.com/ hoặc https://kenhgiaovien.com/. Bên canh đó các em được sử dụng một số phần mềm như Kiran’s Typing Tutor, tux Typing để luyện gõ bàn phím nhanh, chính xác và hỗ trợ thao tác sử dụng chuột của các em cũng đúng và nhanh hơn rất nhiều, giúp cho các em phát triển tư duy để hoàn thành bài thực hành với thời gian nhanh hơn. Qua đó học sinh tự tin hơn, tiết học sôi động hơn, trong quá trình học các em đã biết vận dụng lý thuyết vào thực hành, từ đó giúp cho các em hình thành, phát triển được 5 năng lực tin học cốt lõi là:
NLa: Sử dụng và quản lí các phương tiện công nghệ thông tin và truyền thông;
NLb: Ứng xử phù hợp trong môi trường số;
NLc: Giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của công nghệ thông tin và truyền thông;
NLd: Ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong học và tự học;
NLe: Hợp tác trong môi trường số.
Tôi tin rằng nếu áp dụng biện pháp này ở những giờ học bộ môn của các khối lớp khác thì cũng sẽ đem lại những hiệu quả rõ rệt, áp dụng được nhiều kiến thức đã học vào cuộc sống hàng ngày, góp phần không nhỏ nâng cao chất lượng môn học. So với năm học trước thì số học sinh thao tác nhanh, thao tác đúng đã tăng rõ rệt, số học thao tác chậm, chưa biết thao tác giảm đáng kể. Một số em còn biết áp dụng vào việc học tập môn tiếng Anh, Toán, ....
* Kết quả thu được trước và sau khi thực hiện :
Năm học: 2022- 2023
Mức độ thao tác
Trước khi thực hiện Biện pháp
Sau khi thực hiện 
Biện pháp
Ghi chú

Số học sinh
Tỉ lệ %
Số học sinh
Tỉ lệ %
Thao tác nhanh, đúng
10/92
10,86
31/92
33,7
Tăng 23 %
Thao tác đúng
18/92
19,56
45/92
48,9
Tăng 29%
Thao tác chậm
50/92
54,34
16/92
17,4
Giảm 37%
Chưa biết thao tác
14/92
15,21
0
0
Giảm 15,21%

PHẦN III. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận
Những biện pháp tổ chức tiết thực hành tin học của trường Tiểu học thực hiện có lẽ không phải là những biện pháp mới lạ đối với các đơn vị bạn, tuy nhiên đây là một số biện pháp tôi đã áp dụng thấy học sinh học tập tốt hơn và yêu thích môn Tin học hơn. Qua đó giúp các em có kĩ năng môn Tin học để có thể học tập các môn học khác tốt hơn, và xa hơn có thể giúp các em có thể cập nhật những cái mới trong xã hội có kiến thức nhất định trong xã hội.
Kiến nghị
Với bộ môn tin học cần có sự quan tâm hơn nữa về cơ sở vật chất phục vụ cho việc dạy và học thực hành. Trong quá trình thực hiện biện pháp thời gian hạn chế những vấn đề nêu ra chắc chắn sẽ còn nhiều thiếu sót và mong muốn các vị lãnh đạo cấp trên, các đồng nghiệp bổ xung để nội dung trên được hoàn thiện và phát huy hiệu quả.
Cuối cùng xin chân thành cảm ơn sự chỉ đạo sát sao của ban giám hiệu nhà trường, sự giúp đỡ nhiệt tình của tổ chuyên môn và sự đóng góp ý kiến quý giá của các đồng nghiệp trong nhà trường đã giúp tôi hoàn thành và áp dụng có hiệu quả biện pháp này.
Tài liệu tham khảo
Giáo trình Word thực hành (Phạm Quang Hiển, nhà xuất bản Thanh Niên)
Giáo trình Excel thực hành (Phạm Quang Hiển, nhà xuất bản Thanh Niên)
Tin Học Thực Hành, Đồ họa thực hành (Tạ Viết Quý, nhà xuất bản Giáo Dục)
Hướng dẫn sửa lỗi máy tính (water PC)