SKKN Một số phương pháp dạy học để phát huy tính tích cực của học sinh trong các tiết về hệ điều hành trong chương trình Tin học 6

ến thức trong các bài học thuộc phần hệ điều hành Tin học 6.
1.2 Phạm vi về khách thể:
- Giáo viên trường THCS Nguyễn Hiền và các trường THCS khác.
- Học sinh lớp 6 trường THCS Nguyễn Hiền huyeän Xuaân Loäc, tænh Ñoàng Nai.
1.3 Phạm vi về đối tượng:
- Các phương pháp giảng dạy môn Tin học.
- Các hình thức tổ chức trong hoạt động dạy và hoạt động học tập của học sinh.
1.4 Phạm vi về tài liệu:
- SGK và SGV Tin học 6.
- Tài liệu về các phương pháp và hình thức tổ chức dạy học hiệu quả.
2. Phương pháp nghiên cứu:
 2.1 Phöông phaùp quan saùt:
 	Thoâng qua vieäc giaûng daïy vaø döï giôø thaêm lôùp ñeå tìm hieåu ñöa ra nhöõng phöông phaùp vaø hình thöùc toå chöùc daïy hoïc phuø hôïp, gaây ñöôïc höùng thuù nhaèm phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong tieát hoïc.
 	Döïa vaøo khaû naêng tieáp thu kieán thöùc cuûa hoïc sinh qua caùc baøi hoïc treân lôùp, qua caùc baøi kieåm tra.
 2.2 Phöông phaùp troø chuyeän:
Trao ñoåi vôùi giaùo vieân daïy coâng ngheä vaø hoïc sinh lôùp 6 ñeå tham khaûo yù kieán nhaèm ruùt ra phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc vaø caùch thöùc daïy hoïc ñaït keát quaû cao.
 2.3 Phöông phaùp nghieân cöùu taøi lieäu:
- Ñoïc vaø tìm hieåu caùc taøi lieäu trình baøy veà phöông phaùp daïy hoïc tích cöïc, caùch thöùc toå chöùc hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh nhaèm tham khaûo caùc vaán ñeà lyù luaän cuõng nhö caùch tieán haønh caùc hoaït ñoäng daïy vaø hoïc.
- Ñoïc vaø nghieân cöùu kó chöông trình Tin học 6, ñaëc bieät laø caùc baøi veà hệ điều hành.
2.4 Phöông phaùp thöïc nghieäm:
AÙp duïng moät soá phöông phaùp daïy hoïc vaø hình thöùc toå chöùc hoaït ñoäng daïy vaø hoïc vaøo moät soá tieát hoïc töø ñoù ruùt kinh nghieäm ñeå ñöa ra nhöõng phöông phaùp daïy vaø hoïc phuø hôïp.
V/ THUAÄN LÔÏI VAØ KHOÙ KHAÊN:
1.Thuaän lôïi:
Hoïc sinh ôû ñoä tuoåi 12-13, caùc em raát toø moø, thích tìm toøi khaùm phaù neân vieäc tìm hieåu heä ñieàu haønh cuûa maùy tính hoaït ñoäng nhö theá naøo? seõ gaây ñöôïc nhieàu höùng thuù cho caùc em. 
Saùch giaùo khoa ñöôïc bieân soaïn theo höôùng ñoåi môùi, keânh hình vaø keânh chöõ chöùa ñöïng nhöõng kieán thöùc khoa hoïc, cô baûn vaø heä thoáng neân hoïc sinh coù theå lónh hoäi kieán thöùc moät caùch logic, ngaén goïn vaø khaùi quaùt cuøng vôùi tieát thöïc haønh ñeå hieåu roõ hôn veà heä ñieàu haønh.
 Kiến thức hệ điều hành là kiến thức con f với học sinh nên tiếp xúc và làm quen dể dàng.
 2. Khoù khaên:
Kiến thức về Tin học nói chung và hệ điều hành nói riêng là kiến thức con mới mẻ đối với học sinh nên tiếp xúc và làm quen còn rất khó khăn trong việc gaỉng dạy. 
Học sinh mới được làm quen với phương pháp học tập trong 1 năm, thói quen tự giác học tập chưa cao.
- Naêng löïc hoïc khoâng ñoàng ñeàu nhau giöõa caùc ñoái töôïng hoïc sinh,söï quan taâm cuûa gia ñình coøn haïn cheá vaø khoâng thöôøng xuyeân ñaõ aûnh höôûng lôùn ñeán vieäc hoïc taäp cuûa caùc em.
- Hầu như ở nhà các em chưa có máy vi tính nên việc tìm tòi học them kiến thức của học sinh ở nhà còn hạn chế.
PHAÀN NOÄI DUNG
I. CÔ SÔÛ LYÙ LUAÄN:
- Phöông phaùp daïy hoïc theo nghóa roäng bao goàm: phöông phaùp daïy hoïc theo nghóa heïp, phöông tieän daïy hoïc vaø caùc hình thöùc toå chöùc daïy hoïc.
- Phöông phaùp laø nhöõng hình thöùc thoáng nhaát hoaït ñoäng cuûa giaùo vieân vaø hoïc sinh nhaèm ñaït muïc ñích daïy hoïc nhaát ñònh.
- “ Phöông phaùp daïy hoïc bao giôø cuõng ñi ñoâi vôùi noäi dung daïy, daïy theá naøo ñeå giuùp ngöôøi hoïc troø coù khaû naêng ñoäc laäp suy nghó, giuùp cho caùi thoâng minh cuûa hoï laøm vieäc, phaùt trieån chöù khoâng phaûi chæ giuùp cho hoï coù trí nhôù. Phaûi coù trí nhôù nhöng chuû yeáu laø phaûi giuùp cho hoï phaùt trieån trí thoâng minh, saùng taïo”. 
( Phaïm Vaên Ñoàng )
- Caùch thöùc toå chöùc hoaït ñoäng daïy vaø hoïc laø hình thöùc hoaït ñoäng trong ñoù ngöôøi giaùo vieân ñoùng vai troø ñieàu khieån, toå chöùc, höôùng daãn. Hoïc sinh laø ngöôøi chuû ñoäng tìm hieåu phaùt hieän ra tri thöùc. Nhôø ñoù môùi phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh, töï löïc tham gia vaøo quaù trình taùi taïo cho mình caùc kieán thöùc ñaõ coù, giuùp caùc em ñaït ñöôïc ñoä beàn kieán thöùc, coù kó naêng vaän duïng kieán thöùc.
II. THÖÏC TRAÏNG CUÛA VAÁN ÑEÀ NGHIEÂN CÖÙU:
- Theo tinh thaàn ñoåi môùi phöông phaùp daïy hoïc, ñoåi môùi saùch giaùo khoa ñaõ naâng cao keát quaû hoïc taäp cuûa hoïc sinh: hoïc sinh coù cô hoäi hoaït ñoäng nhieàu hôn, töï löïc hôn. Theá nhöng tính tích cöïc cuûa caùc em chöa ñöôïc phaùt huy cao neân vieäc naém vöõng kieán thöùc vaø vaän duïng kieán thöùc coøn haïn cheá. Nhieàu em hoïc sinh chöa naém ñöôïc troïng taâm cuûa baøi neân vieäc giaûi quyeát moät soá caâu hoûi vaø baøi taäp coøn raát khoù khăn.
 	- Trong quaù trình giaûng daïy nhieàu giaùo vieân chuù troïng ñeán kieán thöùc baøi hoïc, laøm theá naøo ñeå khai thaùc heát noäi dung kieán thöùc cuûa baøi hoïc nhöng ít chuù troïng ñeán vieäc tieáp thu tri thöùc cuûa hoïc sinh raèng: caùc em lónh hoäi ñöôïc bao nhieâu phaàn traêm kieán thöùc cuûa baøi hoïc vaø lieäu kieán thuùc ñoù caùc em coù vaän duïng ñöôïc hay khoâng. 
Ñöùng tröôùc thöïc traïng naøy, toâi ñaõ tìm hieåu vaø ñöa ra “ Moät soá phöông phaùp daïy hoïc ñeå phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong caùc tieát về hệ điều hành trong chương trình Tin học 6”, hi voïng phaàn naøo seõ giuùp caùc em hoïc sinh lớp 6 tieáp thu vaø vaän duïng kieán thöùc moät caùch deã daøng hôn.
III.THÖÏC NGHIEÄM KHOA HOÏC VAØ KEÁT QUAÛ THÖÏC NGHIEÄM: 
“ Moät soá phöông phaùp daïy hoïc ñeå phaùt huy tính tích cöïc cuûa hoïc sinh trong caùc tieát hệ điều hành trong chương trình tin học 6”.
Noùi chung tính chaát toå chöùc ñöôïc xem laø daáu hieäu cô baûn cuûa phöông phaùp daïy hoïc. Ngöôøi giaùo vieân ñoùng vai troø chæ ñaïo trong hoaït ñoäng nhaän thöùc cuûa hoïc sinh. Vì theá moãi phöông phaùp giaûng daïy cuûa giaùo vieân phaûi ñaûm baûo tính tích cöïc vaø töï löïc, chuû ñoäng vaø saùng taïo. Hoïc sinh töï giaønh kieán thöùc döôùi söï toå chöùc, chæ ñaïo cuûa giaùo vieân.
1.Phöông phaùp vaán ñaùp, tìm toøi:
 - Baèng phöông phaùp naøy giaùo vieân duøng heä thoáng caâu hoûi ñöôïc saép xeáp hôïp lyù ñeå höôùng daãn hoïc sinh, töøng böôùc phaùt hieän ra baûn chaát cuûa söï vaät ñang tìm hieåu, kích thích söï ham muoán hieåu bieát. Giaùo vieân toå chöùc trao ñoåi yù kieán keå caû tranh luaän giöõa thaày vôùi caû lôùp coù khi giöõa troø vôùi troø nhaèm giaûi quyeát moät vaán ñeà xaùc ñònh. Giaùo vieân laø ngöôøi ñoùng vai troø toå chöùc söï tìm toøi coøn hoïc sinh laø ngöôøi töï löïc phaùt hieän và lĩnh hội kiến thức mới. 
Ví duï: Ñeå hieåu roõ ñöôïc khaùi nieäm Heä ñieàu haønh trong baøi: “ Vì sao can coù heä ñieàu haønh?” giaùo vieân ñöa ra heä thoáng caâu hoûi, hoïc sinh tìm hieåu vaø töï ruùt ra keát luaän.
- Trong 1 maùy tính can coù heä ñieàu haønh hay khoâng?
- Maùy tính khoâng coù heä ñieàu haønh coù laøm vieäc ñöôïc hay ko?
- Taïi sao?
2. Phöông phaùp tröïc quan:
- Phöông phaùp naøy phaùt huy tính tích cöïc, töï löïc, chuû ñoäng, saùng taïo. Hoïc sinh giaønh laáy kieán thöùc döôùi söï toå chöùc, chæ ñaïo cuûa giaùo vieân, kieán thöùc thu nhaän ñöôïc seõ laø taøi saûn rieâng cuûa caùc em. Qua đó học sinh sẽ biết vận dụng vào thực tế hằng ngày.
Ví duï: Khi daïy baøi veà toå chöùc thoâng tin trong maùy tính giaùo vieân höôùng daãn vaø ñöa ra caùc böôùc tìm hieåu khaùi nieäm veà taäp tin, thö muïc, ñöôøng daãn vaø caùc thao taùc chính vôùi teäp töøng chi tieát cuï theå trong maùy tính. Döôùi söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân hoïc sinh hieåu ñöôïc veà caùc khaùi nieäm veà taäp tin, thö muïc, ñöôøng daãn vaø caùc thao taùc chính vôùi teäp.
3/ Phương pháp dạy và học hợp tác trong nhóm nhỏ:
 	Tùy theo yêu cầu của từng vấn đề học tập, các nhóm được phân chia ngẫu nhiên hay có chủ định, được duy trì ổn định hoặc thay đổi trong từng phần của tiết học, được giao cùng một nhiệm vụ hoặc những nhiệm vụ khác nhau. Trong nhóm có thể phân công mỗi người một phần việc và mỗi thành viên phải làm việc tích cực không thể ỷ lại vào một vài người giỏi, năng động hơn. Các thành viên trong nhóm giúp đỡ nhau, tìm hiểu vấn đề nêu ra trong không khí thi đua với các nhóm khác. Kết quả làm việc của mỗi nhóm sẽ đóng góp vào kết quả học tập chung của cả lớp. Để trình bày kết quả làm việc của nhóm trước toàn lớp, nhóm có thể cử đại diện hoặc phân công mỗi thành viên trình bày một phần.
 	- Để thực hiện việc dạy và học hợp tác trong nhóm nhỏ cần tiến hành theo ba bước sau:
 + Bước 1:
* Nêu vấn đề, xác định nhiệm vụ nhận thức.
* Tổ chức các nhóm và giao nhiệm vụ.
* Hướng dẫn cách làm việc trong nhóm.
+ Bước 2:
* Phân công trong nhóm
* Cá nhân suy nghĩ độc lập trước rồi trao đổi hoặc tổ chức thảo luận trong nhóm.
* Cử đại diện trình bày kết quả theo nhóm.
+ Bước 3:
* Các nhóm lần lượt báo cáo kết quả.
* Thảo luận chung và chấm điểm chéo.
* Giáo viên tổng kết, đặt vấn đề cho phần nội dung tiếp theo
Ví duï: Khi tìm hieåu veà heä ñieàu haønh laøm nhöõng vieäc gì? 
Trước hết giáo viên phải hướng dẫn thông tin và quan sát trên máy tính cần tìm hiểu đồng thời nêu vấn đề.
Học sinh xác định nhiệm vụ nhận thức của mình thực hiện việc giải đáp cho những yêu cầu sau:
- Em hãy hình dung nếu máy tính không có hệ điều hành thì điều gì sẽ xẩy ra?
- Hệ điều hành có những nhiệm vụ gì đối với máy tính? 
Giáo viên hướng dẫn học sinh trong mỗi nhóm phân công thực hiện yêu cầu trên.Tuỳ theo số lượng học sinh trong mỗi nhóm mà phân công cho thích hợp. Sau khi học sinh trả lời xong cả nhóm cùng nhau nhận xét để ghi nhận ý kiến chung của nhóm.
Tiếp theo là phần tổng kết trước toàn thể lớp, có thể thực hiện theo nhiều cách 
* Học sinh mỗi nhóm nêu ý kiến, các nhóm khác nhận xét, bổ sung để đi đến kết quả đúng nhất.
* Giáo viên đưa ra đáp án, các nhóm học sinh tiến hành chấm điểm chéo nhau dựa trên đáp án đó.
 - Giáo viên nhận xét kết quả thảo luận của các nhóm. Nếu có những điểm mà học sinh thường sai hay mắc phải thì giáo viên cần lưu ý cho học sinh để các em rút kinh nghiệm.
 4/ Phương pháp dạy học đặt và giải quyết vấn đề:
Tùy theo nội dung từng bài, từng phần và khả năng của học sinh mà thực hiện bằng các hình thức với mức độ khác nhau.
- Mức 1: Giáo viên đặt vấn đề, nêu cách giải quyết vấn đề. Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề theo hướng dẫn của giáo viên. Giáo viên đánh giá kết quả làm việc của học sinh ( hình thức này áp dụng chủ yếu cho các đối tượng học sinh yếu, kém).
- Mức 2: Giáo viên nêu vấn đề, gợi ý để học sinh tìm cách giải quyết vấn đề. Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề với sự giúp đỡ của giáo viên khi cần. Giáo viên và học sinh cùng đánh giá.
- Mức 3: Giáo viên cung cấp thông tin, tạo tình huống có vấn đề. Học sinh phát hiện và xác định vấn đề nảy sinh, tự lực đề xuất các giả thuyết và lựa chọn giải pháp. Học sinh thực hiện cách giải quyết vấn đề, giáo viên và học sinh cùng đánh giá.
- Möùc 4: GV kích thích HS töï tìm ra vaán ñeà, tìm luaän chöùng cho vieäc giaûi quyeát vaán ñeà.
Ví dụ:Khi tìm hiểu về hệ điều hành là gì? Giáo viên có thể đặt vấn đề:
- Cho biết hệ điều hành có phải là thiết bị máy tính hay không?
- Hệ điều hành có hình dạng như thế nao?
- Nó là thành phần nào trong máy tính?
Từ vấn đề đã đặt ra học sinh phân tích nắm được và khắc sâu kiến thức.
5/ Dạy và học theo lý thuyết kiến tạo:
Qua xử lý các tình huống học tập mà học sinh kiến tạo tri thức mới vượt qua những trở ngại về mặt trí tuệ, phá vỡ những sai lầm cũ. Bằng phương pháp này giáo viên có nhiệm vụ:
+ Tạo điều kiện để học sinh bộc lộ ý kiến của mình.
+ Đảm bảo mọi ý kiến đều được đưa ra xem xét.
 	+ Tổ chức tranh luận công khai các ý kiến của học sinh.
+ Lắng nghe những ý kiến của học sinh kể cả những ý kiến sai về vấn đề đặt ra.
+ Trình bày tính hiển nhiên của các quan niệm khoa học.
 	+ lưu ý tới những giải pháp đơn giản, hợp lý nhất.
 	+ Giúp học sinh tự xác định được ý kiến đúng, bác bỏ ý kiến sai.
 Ví dụ: Khi ở nhà em bố em vừa mua chiếc máy tính nhưng sử dụng được máy hôm thì các chương trình của máy tính không tuân theo 1 trật tự nhất định. Bố em rất lung túng máy tính vì ngày hôm nay chương trình này nằm ở ổ đĩa thư mục này nhưng ngày mai khi khởi động máy tính lên nó lại nằm ở ổ đĩa thư mục khác . vậy em hãy tư vấn cho bố của mình vì sao máy tính nó xlại trở nên như vậy để bố em không phải lung túng khi máy tính như vậy để biết cách kịp thời sữa chữa.
6/ Phöông phaùp thöïc haønh:
- Laø phöông phaùp ñöôïc aùp duïng ñoái vôùi caùc baøi thöïc haønh trong chöông trình vì phaàn thöïc haønh trong chöông trình Tin hoïc noù mang tính reøn luyeän kyõ naêng raát cao nay laø phaàn chuû yeáu ñeå cho hoïc sinh name kyõ phaàn lyù thuyeát( cuõng coá phaàn lyù thuyeát vöøa giôùi thieäu). Ñeå vaän duïng phöông phaùp naøy coù hieäu quaû caàn phaûi coù ñaày ñuû caùc ñieàu kieän veà cô sôû vaät chaát kó thuaät. Khi daïy thöïc haønh giaùo vieân phaûi höôùng daãn hoïc sinh chi tieát töøng böùôùc ñeå hoïc sinh khoâng phaûi lung tuùng trong khi thöïc haønh.
Ví duï: Thöïc haønh caùc thao taùc vôùi thö muïc:
+) Chuaån bò: Maùy vi tính vaø baøi thöïc haønh
+) Giôùi thieäu baøi thöïc haønh: Phaân chia maùy thöïc haønh cho caùc em. Neâu muïc tieâu vaø yeâu caàu cuûa baøi, kieåm tra hoïc sinh veà muïc ñích cuûa baøi hoïc. 
+) Toå chöùc thöïc haønh: Kieåm tra söï chuaån bò cuûa hoïc sinh: Xaùc ñònh caùch söû duïng maùy tính theo quy trình höôùng daãn.
+) Thöïc haønh theo quy trình:
Böôùc 1: giaùo vieân giôùi thieäu töøng böôùc cuûa quy trình vaø laøm maãu cho hoïc sinh quan saùt.
Böôùc 2: hoïc sinh thöïc haønh theo söï höôùng daãn cuûa giaùo vieân treân maùy tính theo quy trình. Giaùo vieân theo doõi, uoán naén vaø nhaéc nhôû caùc sai soùt cuûa hoïc sinh.
Böôùc 3: Höôùng daãn hoïc sinh theo doõi caùc böôùc thöïc haønh ñaõ höôùng daãn.
C. PHẦN KẾT LUẬN
I. Kết luận:
 1. Ưu điểm: Qua thực tế giảng dạy theo tinh thần của đề tài bước đầu đem lại một số kết quả:
 - Học sinh hứng thú, say mê hơn khi học, đạt được độ bền kiến thức.
 - Học sinh phát huy tính độc lập suy nghĩ, rèn luyện tư duy sáng tạo cho học sinh.
 - Học sinh được rèn luyện kỹ năng quan sát, phân tích, thực hành, liên hệ thực tế tốt hơn. 
 2. Những tồn tại:
 - Là môn khoa học mới đưa vào chương trình giảng dạy học sinh bước đầu làm quen với môn khoa học mới nên việc giảng dạy cho học sinh nắm và lĩnh hội kiến thức còn chưa đạt hiệu quả cao. Đặc biệt là tiết thực hành, học sinh còn lung túng trong việc sử dụng chuột và bàn phím nên thời gian thực hành chưa đủ.
 - Do phòng máy vi tính chưa đủ số lượng máy cho học sinh( mỗi em 1 máy) để các em quan sát và thực hành tốt hơn để nắm kỹ và sâu hơn về hệ điều hành của máy tính.
 II. Kiến nghị:
 - Nên phân chia số học sinh trong mỗi lớp sao cho phù hợp với phương pháp dạy học mới để hiệu quả đạt được cao hơn.
 - Tổ chức những cuộc hội thảo về phương pháp giảng dạy để giáo viên rút kinh nghiệm và tìm ra các phương pháp giảng dạy hay, phù hợp.
 - Bổ sung kịp thời các loại phương tiện, thiết bị dạy học cho bộ môn như đủ số lượng máy cho học sinh( mỗi em 1 máy) phục vụ cho tiết dạy tốt hơn.
Tổ Trưởng Duyệt	 Người Viết	 Ban Giám Hiệu Duyệt