SKKN Phát triển năng lực tự học của học sinh khối 10 khi thay đổi hình thức dạy học trực tiếp sang dạy học trực tuyến và ngược lại thông qua

khi còn đang ngồi trên ghế nhà trường mà còn hữu ích ngay cả khi các em vận dụng vào thực tế cuộc sống.
Giúp học sinh có cái nhìn mới về môn Tin học: đó là môn học sáng tạo, tìm tòi và gần gũi với đời sống hằng ngày của các em.
Phát huy năng lực tự học, tính chủ động, sáng tạo, khơi gợi nơi học sinh niềm say mê hứng thú học tập bộ môn Tin học.
Giúp học sinh biết cách đưa ra những quan điểm, ý tưởng riêng của mình, và có cái nhìn mới hơn về môn học.
Phạm vi nghiên cứu
Đề tài này nghiên cứu áp nội dung vận dụng giới hạn trong khung chương trình giảng dạy môn Tin học lớp 10 THPT, cụ thể là bài tập thực hành tổng hợp. Thời gian nghiên cứu đề tài kéo dài trong suốt tuần học thứ 27, 28 của năm học 2021 – 2022 của trường THPT Nguyễn Tất Thành.
Đối tượng nghiên cứu
Đề tài này nghiên cứu áp dụng đối với các học sinh khối 10 của trường THPT Nguyễn Tất Thành năm học 2021 – 2022, cụ thể là các em học sinh lớp 10A3, 10A4, 10A5, 10A6, 10A7 và 10A8.
Phương pháp nghiên cứu
Với đề tài này, tôi sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp tài liệu để xây dựng phần cơ sở lý luận của đề tài.
Điều tra thực trạng việc tự học và trình độ của học sinh lớp 10 trường THPT, nhất là trong thời gian dịch bệnh diễn biến phức tạp trên mọi miền đất nước và trên thế giới.
Tham khảo, sưu tầm và tuyển chọn các chủ đề gần gủi với đời sống xung quanh các em để đưu vào văn bản.
Trong đề tài này, phương pháp tôi đưa ra là cho học sinh tự chọn chủ đề, nội dung để soạn thảo văn bản. Nhưng trong văn bản đó yêu cầu các em phải
có những chức năng mà các em đã được học, ngoài ra các em có thể sáng tạo, tìm tòi nhiều chức năng nâng cao trong word mà trong sách không có thời gian để giới thiệu đến các em, để làm cho văn bản của mình sống động hơn.
PHẦN 2: NỘI DUNG
Cơ sở lý luận của vấn đề
Công văn 3699/BGDĐT-GDTrH: Về việc hướng dẫn thực hiện nhiệm vụ giáo dục trung học năm học 2021-2022: Năm học 2021-2022, ngành Giáo dục tiếp tục tăng cường quán triệt thực hiện các chủ trương, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước về đổi mới giáo dục trung học và tiếp tục thực hiện mục tiêu kép: vừa bảo đảm an toàn về phòng, chống dịch Covid-19, vừa hoàn thành nhiệm vụ năm học.
Mục tiêu của chương trình GDPT 2018.
Thực trạng của vấn đề
Thông thường, khi dạy bài bài tập thực hành cho học sinh khối 10 – chủ đề hệ soạn thảo, giáo viên thường chọn nội dung trong sách giáo khoa, hoặc phát cho học sinh một văn bản mà giáo viên đã chuẩn bị sẵn để học sinh thực hành trên máy tính định dạng theo mẫu. Với hình thức này tuy nó chứa khá đầy đủ các yêu cầu của chương học nhưng theo tôi vẫn tồn tại một số vấn đề sau:
Học sinh chỉ làm bài theo một khuôn mẫu nhất định mà không có sự sáng tạo của học sinh.
Nội dung thực hành của các bạn lớp thực hành trước bị các bạn lớp sau copy thành bài của mình (vì ngồi cùng máy với nhau).
Ngoài định dạng theo mẫu thì học sinh sẽ không còn biết được hệ soạn thảo còn mang đến nhiều định dạng phong phú cho văn bản, làm cho văn bản sinh động, đẹp mắt hơn,
Mặt khác, trong 2 năm gần đây đại dịch COVID đang diễn ra khá phức tạp để đáp ứng phương châm vừa chống dịch vừa đảm bảo kiến thức cho học sinh. Nhà trường chúng tôi đã chủ động linh hoạt trong các phương thức dạy học trong mọi tình huống dịch bệnh phức tạp. Tùy vào từng môn học mà các
giáo viên trong trường chủ động tìm hiểu và có những chuyển đổi phương thức dạy và học cho học sinh. Để truyền tải kiến thức đến cho học sinh khối 10 phần nội dung kiến thức của chương III – Bài tập thực hành tổng hợp về hệ soạn thảo văn bản. Như chúng ta đã biết, tình hình dịch bệnh ngày càng tiến triển phức tạp. Nên phương thức giảng dạy cũng có nhiều khó khăn. Thời gian thực hiện bài học này thì trường tôi đang tổ chức dạy học trực tuyến. Nhưng tiết học thực hành của phần soạn thảo văn bản thì cần học sinh có máy thực hành. Vì vậy dạy học gặp rất nhiều khó khăn, như nhiều học sinh nhà không có máy tính,.. Để đảm bảo kiến thức cho học sinh tôi đề ra phương án là học sinh tự học dưới sự hướng dẫn của giáo viên.
Tuy nhiên, khi áp dụng phương pháp án nếu giáo viên không có sự chuẩn bị kỹ lưỡng và đầy đủ thì sẽ không đảm bảo được nội dung của khung chương trình cũng như chất lượng của sản phẩm. Bên cạnh đó, giáo viên phải kiên trì, phải theo dõi sát sao quá trình làm việc của học sinh để có những hướng dẫn phù hợp thông qua các nhóm Zalo, Facebook của lớp (vì học trực tuyến). Trong quá trình học sinh hoàn thành sản phẩm, giáo viên cần đặt ra các mốc hoàn thành cho từng nội dung và thường xuyên ghi nhận lại sự tham gia của học sinh để đưa ra những nhận xét cũng như cho những mức điểm phù hợp với từng học sinh.
Các biện pháp đã tiến hành để giải quyết vấn đề
Tìm hiểu về khái niệm tự học.
Có rất nhiều khái niệm về “tự học” sau đây là một số quan điểm theo cách hiểu cá nhân của tôi:
Tự học có vai trò quan trọng, không chỉ trong giáo dục nhà trường mà cả trong đời sống thực tiễn của mỗi cá nhân. Ngoài việc nâng cá kết quả học
tập, tự học còn tạo cơ hội cho người học phát triển và rèn luyện khả năng hoạt động độc lập, sáng tạo và học tập suốt đời.
Tự học là một xu thế tất yếu, bởi vì quá trình giáo dục thực chất là quá trình biến người học từ khách thể giáo dục thành chủ thể giáo dục (tự giáo dục). Tự học giúp nâng cao kết quả học tập của học sinh (HS) và chất lượng giáo dục của nhà trường, là biểu hiện cụ thể của việc đổi mới phương pháp dạy học ở các trường phổ thông.
Tự học hiểu theo đúng bản chất là tự mình động não, suy nghĩ, sử dụng các năng lực trí tuệ (quan sát, so sánh, phân tích, tổng hợp) và có khi cả cơ bắp (sử dụng các phương tiện) cùng các phẩm chất, cả động cơ, tình cảm, cả nhân sinh quan, thế giới quan, không ngại khó, ngại khổ, kiên trì, nhẫn nại, lòng say mê để chiếm lĩnh một lĩnh vực khoa học nào đó, biến lĩnh vực đó thành sở hữu của mình.
Tìm hiểu mục tiêu của bài học
Sáng kiến này tôi đã vận dụng giảng dạy cho bài Bài tập thực hành tổng hợp của chủ đề Soạn thảo văn bản. Thời lượng của bài học này là 3 tiết học.
	Nội dung: Chương trình Tin học 10 - Chương III – Hệ soạn thảo văn bản – Bài thực hành tổng hợp cuối chương III (thời lượng 3 tiết)
Kiến thức:
Học sinh nắm vững các kiến thức đã học trong chương 3: Soạn thảo văn bản
Năng lực
Năng lực chung: Hợp tác làm việc nhóm, biết tự giải quyết vấn đề, tự học.
Năng lực riêng: Năng lực giải quyết vấn đề tin học.
Phẩm chất
Có thái độ học tập nghiêm túc.
Giáo dục, tạo lập thói quen làm việc, học tập có tổ chức, khoa học.
 Phần mềm soạn thảo: Microsoft Word
 Chuẩn bị giáo án lên lớp, tạo các đường link padlet để thu thập ý kiến học sinh
 Chuẩn bị phương tiện dạy học:
Phòng máy thực hành: 48 máy.
Máy tính xách tay có kết nối tivi: 01 cái.
Trong trường hợp dạy học trực tuyến: máy tính, điện thoại, phòng học trong VNE
Lên kế hoạch thực hiện
Để học sinh phát triển năng lực tự học, tự tìm tòi, tổng hợp  những kiến thức học tập. Tôi giao bài cho từng cá nhân thực hiện. Tiến trình của bài học, tôi thực hiện qua các hoạt động sau:
Hoạt 1: Chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh Hoạt 2: Thực hiện nhiệm vụ
Hoạt 3: Thu nhận sản phẩm của học sinh Hoạt 4: Nhận xét, đánh giá sản phẩm Hoạt 5: Lấy ý kiến góp ý của học sinh
Sau đây tôi xin báo cáo nội dung và phương pháp phát triển năng lực tự học cho học sinh khối 10 qua bài Bài tập thực hành tổng hợp chủ đề soạn thảo văn bản
Hoạt động 1: Chuyển giao nhiệm vụ cho học sinh (giao nhiệm vụ trước buổi học)
Trong tiết đầu tiên của bài thực hành trường tôi đang học trực tuyến, tôi đã gửi nhiệm vụ cho học sinh trên hệ thống VNE và thông báo cho học sinh vào hệ thống để thực hiện công việc được giao. Vì đây là bài tập thực hành cuối chương III, nên giáo viên yêu cầu 2 nhiệm vụ
Vẽ sơ đồ tư duy của chương
Qua đó trả lời các câu hỏi nhanh
GV đưa ra một số câu hỏi định hướng để học sinh suy nghĩ, trao đổi, thảo luận và đưa ra những ý kiến nhận xét. Các câu hỏi gợi mở có thể là:
? Trong cuộc sống có những việc nào liên quan đến văn bản.
? Văn bản soạn thảo trên máy tính ngoài phần chữ còn có thể chứa các nội dung khác nữa không.
? Sự khác biệt giữa văn bản soạn thảo trên máy tính và văn bản truyền thống.
? Hãy kể tên những chức năng của văn bản soạn thảo trên máy tính mang
lại.
? ...
Hoạt động 2: Thực hiện nhiệm vụ (được thực hiện vào 3 tiết học)
Ở tiết học đầu tiên của bài học này, tôi tạo các đường link qua công cụ dạy học phầm mềm Padlet để thu thập các ý kiến của học sinh và quản lý lớp học trong tiết học được dễ dàng, để tiết học sôi nổi không áp lực tôi cho học sinh ôn lại các kiến thức trong chương học qua đường link trong phần mềm Quizizz.
https://quizizz.com/admin/presentation/61cdbdcc1c7061001ddd2dd4/kiem-tra
https://padlet.com/ngocminhntt0614/yd86mc0r75pqiah
Sau khi học sinh nêu các văn bản thường soạn thảo, phân tích các thông tin để đưa vào văn bản. Giáo viên và học sinh đi đến thống nhất, do không tập trung học trực tiếp tại trường nên mỗi học sinh sẽ thiết kế ý tưởng trình bày văn bản của mình ra giấy A4, các thành viên trong nhóm có nhiệm vụ lập nhóm qua Zalo hoặc Facebook để trao đổi cách làm của nhau. Và học sinh sẽ được hoàn thành ý tưởng soạn thảo văn bản của mình tại phòng thực hành vào tiết học trực tiếp.
Ở tiết học thứ 2 và 3, tôi tiếp tục cho học sinh hoàn thiện ý tưởng của mình ra giấy A4 và thức hành trên máy tại phòng thực hành. Hướng dẫn giúp đỡ học sinh những vấn đề còn vướng mắc. Nhiều học sinh đã phát huy khả năng sáng tạo, học hỏi từ các bạn,
Có một số các chủ đề mà các em thường chọn: Làm thiệp, tờ rơi, tờ quảng cáo, 
Thu nhận sản phẩm của học sinh (được thực hiện ở cuối tiết 3)
Sau hơn 2 tiết học tìm tòi sáng tạo, tự học của học sinh đã có rất nhiều sản phẩm mà các em đã tạo ra. Ở mỗi sản phẩm đều mang một ý nghĩa, nét riêng của các em. Có rất nhiều sản phẩm nhưng tôi xin giới thiệu một số sản phẩm sau:
Ví dụ về một số ý tưởng các học sinh đã phác thảo ra giấy A4
Sau khi kết thúc bài thực hành, học sinh sẽ có một sản phẩm hoàn chỉnh và có thể ứng dụng vào thực tế. Để trình bày hết các sản phẩm của học sinh thì
khá nhiều nội dung, tôi xin đưa một số sản phẩm được các bạn học sinh chuyển từ ý tưởng sang soạn thảo văn bản trên máy tính:
Hoạt 4: Nhận xét tổng hợp, đánh giá sản phẩm
Qua bài học này, tôi có nhận xét chung là các em rất tích cực tham gia học tập, mạnh dạn đưa ra các ý tưởng của mình và thực hiện được chúng, biết áp
dụng những kiến thức đã học hay tìm hiểu của mình vào thực tế xung quanh cuộc sống của mình. Nhưng bên cạnh đó còn có những học sinh chưa chủ động tự học, lười suy nghĩ, làm bài một cách thụ động sao chép ý tưởng của người khác.
Qua những sản phẩm thu được, các em không những sử dụng những kiến thức đã được học mà các em còn tìm hiểu những chức năng nâng cao khi soạn thảo văn bản qua các phương tiện Internet,để đưa vào bài làm của mình thêm sinh động, nổi bất.
Tùy theo từng sản phẩm của học sinh, tôi lựa chọn ra những sản phẩm có các ý tưởng mới rồi cho học sinh báo cáo trình bày các chức năng soạn thảo được trình bày trong bài làm của mình
Về đánh giá sản phẩm, sau khi các sản phẩm của học sinh tôi lấy điểm thường xuyên 2 và 3 để các em thấy được thành quả làm việc của mình.
Hoạt 5: Lấy ý kiến góp ý của học sinh
Phát phiếu thăm do ý kiến của học sinh (phát phiếu cho học sinh 6 lớp 10A3, 10A4, 10A5, 10A6, 10A7; 10A8).
Kết quả điều tra thăm dò ý kiến học sinh:
Stt

Các chỉ tiêu
Mức độ
cao
Mức độ
vừa
Mức độ
thấp
YK
%
YK
%
YK
%
1
Vai trò của tiết học (các	chủ	đề	liên	hệ
thực tế)
100
67.6
48
32.4
0

2
Thường xuyên tổ chức
các tiết học theo cách này
100
67.6
28
19
20
13.4
3
Tính lôi cuốn của tiết
học
85
61
38
25.6
23
13.4

4
Kiến thức thu được
85
61
20
13.4
15
6.8
5
Kỹ năng thu được
90
67,5
30
20,3
18
12,2
6
Khả năng học hỏi giao lưu,sáng tạo, tìm kiếm
thông tin,..
90
67,5
30
20.3
18
12.2
7
Thái độ học tập với
môn học
100
67.6
28
19
20
13.4

Kết quả đạt được
Sau khi áp dụng các giải pháp nêu trên đã mang lại hiệu quả như sau:
Đối với học sinh:
Cảm thấy vui vẻ, có hứng thú với máy tính, với môn học hơn.
Đảm bảo lượng kiến thức yêu cầu.
Biết quan tâm, chia sẻ với bạn bè hơn.
Biết cách thể hiện bản thân mình hơn qua việc trình bày ý kiến, ý tưởng của mình.
Có thái độ học tập tích cực hơn, tìm tòi kiến thức, tự học, ;
Đối với giáo viên:
Có một tiết dạy vui vẻ, ý nghĩa.
Rút ra được kinh nghiệm giảng dạy trong việc phát triển năng lực tự học của học sinh.
Gần gũi với học sinh, dễ dàng nắm bắt tâm lý học sinh qua hoạt động.
PHẦN 3: KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ
Kết luận
Áp dụng sáng kiến này trong dạy học đã đạt được một số kết quả tích cực và hạn chế như sau:
 Các mặt đạt được:
Việc yêu cầu học sinh phác thảo ý tưởng ra giấy A4, đã kích thích học sinh tìm hiểu, tìm tòi, tổng hợp các kiến thức đã được học của các em, tạo hứng thú cho học sinh hơn là đưa ra các bài soạn thảo mẫu để học sinh thực hành.
Học sinh có cơ hội để thể hiện sự sáng tạo, cá tính và năng lực của bản thân ngay trong sản phẩm của mình. Ngoài ra, các em còn biết được nhiều công cụ và chức năng nâng cao hơn khi soạn thảo văn bản ở trong Word.
Đã trao được vai trò chủ đạo cho người học.
Giúp giáo viên đánh giá đúng năng lực thực tế, sự sáng tạo của học sinh qua từng sản phẩm.
 Các mặt hạn chế
Chưa phát huy hết khả năng của các phương pháp dạy học.
Nhiều học sinh không chú ý tìm hiểu đổi mới trong sản phẩm của mình. Sao chép bài bạn để đối phó với giáo viên. Nhiều học sinh chưa mạnh dạn nêu lên ý tưởng chia sẻ kiến thức của mình.
Kiến nghị
Việc đổi mới nội dung, phương pháp dạy học và ứng dụng CNTT vào dạy học là một công việc lâu dài, khó khăn đòi hỏi rất nhiều điều kiện về cơ sở vật chất, tài chính và năng lực của đội ngũ giáo viên. Do đó, để đẩy mạnh việc nâng cao chất lượng giáo dục trong thời gian tới có hiệu quả, không có gì khác hơn, đó là có sự chỉ đạo đầy đủ, đồng bộ, thống nhất của các cấp quản lý giáo dục, tạo nên được sự kết hợp giữa nhà trường, gia đình, xã hội, làm cơ sở tiến tới
một xã hội học tập.
Trên đây là sáng kiến của tôi về “phát triển năng lực tự học của học sinh khối 10 khi thay đổi hình thức dạy học trực tiếp sang dạy học trực tuyến và ngược lại thông qua làm bài tập cá nhân phần soạn thảo văn bản trong tiết học Bài tập thực hành tổng hợp – tin học 10”. Trong quá trình viết đề tài, do điều kiện về thời gian và năng lực còn hạn chế, đề tài không tránh khỏi những sai sót. Tôi rất mong nhận được sự đóng góp chỉ bảo của quý thầy cô giáo và các đồng nghiệp để làm kinh nghiệm quý báu cho bản thân trong quá trình giảng dạy. Xin chân thành cảm ơn!
Nghĩa Thắng, ngày 20 tháng 03 năm 2022
Người viết
Nguyễn Thị Ngọc Minh
TÀI LIỆU THAM KHẢO
Công văn “Hướng dẫn thực hiện điều chỉnh nội dung dạy học môn tin học, cấp THPT”.
Nội dung của chương trình GDPT 2018.
Hồ Sĩ Đàm (chủ biên) – 2006 – Sách giáo viên Tin học 10 – Nhà xuất bản giáo dục
Hồ Sĩ Đàm (chủ biên) – 2012 – Sách giáo khoa Tin học 10 – Nhà xuất bản giáo dục Việt Nam
Quách Tất Kiên (chủ biên) – 2009 – Hướng dẫn chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Tin học THPT – Nhà xuất bản Giáo dục Việt Nam
Lê Đức Long –2009 – Phương pháp dạy học môn Tin học – ĐHSP Tp.HCM