Thuyết minh Giải pháp Phát triển năng lực tự học qua lập trình kéo thả Scratch cho học sinh Tiểu học

h khoa học, sử dụng hợp lí quỹ thời gian học tập;
Có phương pháp tự học khoa học, có kế hoạch và thời gian biểu tự học phù hợp với điều kiện của bản thân.
Để lập kế hoạch học tập hiệu quả tôi đã hướng dẫn học sinh thực hiện theo các bước:
Bước 1: Xác định mục tiêu học tập
Bước 2: Đánh giá năng lực trình độ của bản thân để đưa ra mục tiêu Bước 3: Chia nhỏ, sắp xếp mục tiêu theo thứ tự ưu tiên
Bước 4: Xây dựng bảng kế hoạch
Bước 5: Kiên trì thực hiện theo đúng kế hoạch Bước 6: Cân bằng thời gian học tập, giải trí
Bước 7: Đánh giá, đổi mới kế hoạch mình đã xây dựng
Kế hoạch học tập là một công cụ quan trọng để giúp học sinh đạt được mục tiêu học tập của mình. Lợi ích của việc lập kế hoạch học tập bao gồm:
Giúp học sinh tập trung vào mục tiêu: Khi có một kế hoạch học tập rõ ràng, người học có thể tập trung hơn vào mục tiêu và làm việc chăm chỉ để đạt được kết quả mong muốn.
Giúp học sinh quản lý thời gian: Khi biết thời gian cần dành cho những hoạt động học tập học sinh sẽ sắp xếp thời gian một cách hợp lý, tránh lãng phí thời gian và đảm bảo tối đa hiệu quả trong quá trình học tập.
Giúp học sinh đạt được kết quả cao hơn: Khi có một kế hoạch học tập rõ ràng và thực hiện nó đúng cách, học sinh sẽ đạt được kết quả cao hơn. Kế hoạch học tập giúp học sinh tập trung vào những mục tiêu quan trọng, tối ưu hóa quá trình học tập và đạt được thành tích tốt hơn.
Giúp học sinh phát triển kỹ năng quản lý bản thân: Học sinh phải xác định mục tiêu, lên kế hoạch và thực hiện kế hoạch. Việc này giúp cho học sinh phát triển kỹ năng quản lý thời gian, kỹ năng tự điều chỉnh và sự tự động hóa trong việc thực hiện các hoạt động học tập.
Giáo viên hướng dẫn học sinh các kĩ năng tìm kiếm và thu thập kiến thức
Trong quá trình học tập không ít học sinh đã gặp phải khó khăn trong việc tìm kiếm và thu thập kiến thức, một số nguyên nhân của việc này là: kiến thức tìm kiếm nhiều và quá tải; ghi nhớ kiến thức tìm kiếm và thu thập được chưa khoa học và rõ ràng; thông tin tìm kiếm trên Internet chưa đầy đủ, chính xác và chưa có tính kịp thời
Trong quá trình dạy học, bên cạnh việc trang bị kiến thức cho học sinh thì giáo viên cần trang bị cho các em ý thức tự giác học tập, có phương pháp tự học, tự củng cố, phát triển kiến thức trước và sau giờ học, hình thành một số kĩ năng tự học như: kĩ năng thu thập tài liệu, kĩ năng đọc sách giáo khoa, tài liệu tham khảo,  Giáo viên có thể đưa ra các cách sau giúp học sinh có kĩ năng tìm kiếm và thu thập kiến thức:
Đọc và ghi chép kiến thức cần thiết nhất, những kiến thức mới;
Sao lưu, chụp tài liệu khi cần thiết;
Tra cứu qua mạng những nội dung kiến thức bản thân cần tìm hiểu mà chưa nắm chắc.
Tôi luôn lưu ý cho học sinh: Phải nắm chính xác nguồn thông tin mình khai thác, thu thập sao cho đúng mục đích, phù hợp với quy định của pháp luật.
Hình ảnh học sinh tự tìm hiểu kiến thức qua Internet tại nhà.
Với kĩ năng tìm kiếm và thu thập kiến thức đã đem lại cho học sinh nhiều lợi ích như:
Giúp học sinh đưa ra cách giải quyết vấn đề cũng như kết quả bài làm chính xác hơn;
Học sinh học và làm bài đạt năng suất và hiệu quả hơn;
Học sinh được mở rộng kiến thức cá nhân;
Tìm kiếm được thông tin đúng đắn giúp học sinh phát hiện các lỗi tiềm ẩn và có phương án xử lý kịp thời.
Đổi mới phương pháp dạy học truyền thống theo hướng tích cực
Trong thời đại công nghệ thông tin, các phương pháp dạy học đã có những thay đổi vượt bậc. Tuy nhiên các phương pháp dạy học truyền thống vẫn có những giá trị nhất định không thể phủ nhận được.
Tôi nhận thấy để thực hiện đổi mới phương pháp dạy học truyền thống theo hướng tích cực thì giáo viên cần khắc phục một số nhược điểm của phương pháp dạy học truyền thống như:
Dạy học truyền thống ít ứng dụng công nghệ thông tin vào giảng dạy.
Phương pháp dạy học truyền thống lấy giáo viên làm trung tâm, thầy cô là người trực tiếp giảng dạy kiến thức cho học sinh.
Học sinh chỉ tiếp thu 1 chiều, chú ý lắng nghe, ghi chép và học thuộc lại toàn bộ kiến thức được giáo viên hướng dẫn.
Để áp dụng phương pháp dạy học tích cực đạt hiệu quả cao tôi thường:
Tập trung vào phương pháp tự học: tôi đã thay đổi phương pháp dạy học truyền thống, ví dụ: đọc - chép, chỉ tay, thay vào đó các phương pháp, hình thức tự học.
Ứng dụng phương pháp dạy học theo nhóm, tập thể: tôi thực hiện chia nhóm hoặc các đội để có thể trao đổi và phối hợp với nhau tìm ra cách thức học tập tốt nhất.
Dạy học thông qua các hoạt động trên lớp: ấy học sinh làm đối tượng để tôi khai thác kiến thức, tôi đưa ra những gợi ý vấn đề ở mức độ nhất định. Từ đó, học sinh phát triển hơn về tư duy, khả năng tìm tòi, thảo luận để tìm ra giải pháp giải quyết vấn đề đó.
Tóm tắt lại những kiến thức trọng điểm đã học: tôi sẽ cùng học sinh tóm tắt, tổng hợp lại các kiến thức trọng tâm vào cuối mỗi buổi học. Đồng thời giải thích những vấn đề thắc mắc và cùng trao đổi với các em để tổng hợp lại kiến thức trong suốt một buổi học.
Hình ảnh học sinh chia sẻ hoạt động học tập trước lớp và giáo viên tổng hợp lại kiến thức trọng tâm sau tiết học.
Trong năm học tôi đã thường xuyên sử dụng phương pháp dạy học tích cực trong các tiết học, nhờ đó giúp cho học sinh:
Có môi trường học tập tích cực: tạo cho học sinh cảm thấy an toàn, tự tin và có động lực.
Tăng cường sự tham gia và quan tâm của học sinh vào hoạt động học tập như: thực hành, trò chơi, thảo luận, tương tác.
Khuyến khích sự tích cực và sáng tạo: tôi luôn khuyến khích học sinh đặt câu hỏi, đưa ra ý kiến và giải quyết vấn đề.
Tiếp thu kiến thức và phát triển năng lực cá nhân một cách toàn diện.
* Kết quả áp dụng sáng kiến:
Sáng kiến “Phát triển năng lực tự học qua lập trình kéo thả Scratch cho học sinh Tiểu học” được áp dụng tại Trường Tiểu học Trần Phú, thành phố Bắc Giang đã có sự thay đổi, cụ thể:
Bảng khảo sát về thái độ, yêu thích môn học lập trình Scratch sau khi áp dụng sáng kiến:
Khối

Tổng số HS
HS tiếp cận và biết đến Scratch
HS chưa được tiếp cận
HS yêu thích
HS không yêu thích
Khảo sát đầu năm
Khảo sát cuối năm
Khảo sát đầu năm
Khảo sát cuối năm
Khảo sát đầu năm
Khảo sát cuối năm
Khảo sát đầu năm
Khảo sát cuối năm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Khối 3
191
73
38
168
88
118
62
23
12
76
40
168
88
115
60
23
12
Khối 4
211
95
45
173
82
116
55
38
18
110
52
165
78
101
48
46
22
Khối 5
238
119
50
190
80
119
50
48
20
130
55
178
75
108
45
60
25
Qua bảng khảo sát so sánh trước và sau khi áp dụng sáng kiến cho thấy số lượng học sinh tiếp cận và yêu thích Scratch tăng ở các khối lớp, đặc biệt ở lớp 3 do lứa tuổi nhỏ và là năm đầu được học môn Tin nên các em yêu thích và hào hứng hơn, cụ thể: Lớp 3 số lượng HS được tiếp cận và biết đến Scratch tăng 50%, HS yêu thích Scratch tăng 48%; Lớp 4 số lượng HS được tiếp cận và biết đến Scratch tăng 37%, HS yêu thích Scratch tăng 26%; Lớp 5 số lượng HS được tiếp cận và biết đến Scratch tăng 30%, HS yêu thích Scratch tăng 20%.
Kết quả khảo sát chất lượng học sinh môn Tin học tại thời điểm tháng 4/2024 so với thời điểm tháng 10/2023
Khối
Tổng số HS
Hoàn thành tốt
Hoàn thành
Chưa hoàn thành
Khảo sát
đầu năm
Khảo sát
cuối năm
Khảo sát
đầu năm
Khảo sát
cuối năm
Khảo sát
đầu năm
Khảo sát
cuối năm
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
SL
%
Khối 3
191
124
65
169
88.5
66
34.5
22
11.5
1
0.5
0
0
Khối 4
211
137
65
184
87.2
73
34.5
27
12.8
1
0.5
0
0
Khối 5
238
155
65
166
69.7
82
34.6
72
30.3
1
0.4
0
0
Chất lượng học sinh đã có tiến bộ rõ rệt, tỷ lệ học sinh hoàn thành tốt tăng đáng kể và không còn học sinh chưa hoàn thành. Học sinh đã dần giải quyết được các vấn đề bài tập từ đơn giản đến phức tạp, từ đó giúp các em phát triển về tư duy logic và năng lực tự học của mình, các kỹ năng mềm tiến bộ rõ rệt. Sau các buổi học, học sinh đã hình thành và nắm chắc kiến thức.
Trong những năm gần đây, học sinh sử dụng lập trình Scratch tham gia thi Tin học trẻ đều đạt kết quả cao; học sinh vận dụng kiến thức lập trình Scratch đã học vào việc lập trình Robosim có hiệu quả.
Năm học
Cấp thành phố
2022-2023
Có 01 giải Ba, 02 giải KK
2023-2024
Có 01 HS trong tổng số 05 HS của TP thi Tin học trẻ cấp tỉnh
Nhờ áp dụng sáng kiến học sinh đã có tiến bộ rõ rệt và kết quả học sinh tham dự Tin học trẻ năm sau cao hơn năm học trước; học sinh tham dự Cuộc thi Robocon tỉnh Bắc Giang lần thứ nhất, năm 2024 đã đạt được kết quả Tốt.
Thành đoàn, Hội LHTN thành phố phối hợp phòng GD&ĐT thành phố Bắc Giang tổ chức gặp mặt động viên các học sinh dự thi Tin học Trẻ cấp tỉnh.
Học sinh Hoàng Khánh Duy lớp 5A1 Trường Tiểu học Trần Phú tham dự Tin học trẻ cấp tỉnh, năm 2024
Học sinh Trần Quốc Duy lớp 5A3 Trường TH Trần Phú trong CLB Tin học, em đã tham gia vòng loại Robocon và đứng thứ 9/89 đội thi, đủ điều kiện tham dự thi vòng chung kết Cuộc thi Robocon tỉnh Bắc Giang lần thứ nhất, năm 2024
Như vậy với lập trình Scratch, học sinh học được những nguyên lý cơ bản của việc thiết kế, học được cách thử nghiệm ý tưởng mới, học được cách phân chia ý tưởng phức tạp thành những phần việc đơn giản, học được cách hợp tác với người khác để thực hiện dự án, học được cách tìm và sửa lỗi khi kết quả không được như ý, tập được tính kiên trì khi đối mặt với khó khăn. Ngày nay, đó không chỉ là những kỹ năng cần thiết cho việc lập trình, mà còn cần thiết cho nhiều hoạt động khác.
Một số link kết quả lập trình Scratch của học sinh:
Thiệp mừng sinh nhật: https://scratch.mit.edu/projects/746434716
Vẽ mặt trời: https://scratch.mit.edu/projects/996553223
Logo Lễ hội hoa phượng đỏ: https://scratch.mit.edu/projects/745294742
Vẽ hình: https://scratch.mit.edu/projects/996554165
Game hứng quả: https://scratch.mit.edu/projects/745292968
Game mê cung: https://scratch.mit.edu/projects/998746597
Thuyết minh về phạm vi áp dụng sáng kiến:
Sáng kiến “Phát triển năng lực tự học qua lập trình kéo thả Scratch cho học sinh Tiểu học” được áp dụng cho học sinh tại Trường Tiểu học Trần Phú năm học 2023-2024 đã mang lại kết quả cao hơn so với trước khi sáng kiến được áp dụng, do vậy sáng kiến có thể áp dụng cho học sinh các trường Tiểu học trên địa bàn thành phố và các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh có điều kiện tương đồng.
Thuyết minh về lợi ích kinh tế, xã hội của sáng kiến:
Sáng kiên “Phát triển năng lực tự học qua lập trình kéo thả Scratch cho học sinh Tiểu học” được áp dụng cho học sinh sinh tại Trường Tiểu học Trần Phú có kết quả quả cao hơn so với trước khi áp dụng sáng kiến và mang lại lợi ích kinh tế, xã hội, cụ thể:
Đối với nhà trường:
Trong chương trình GDPT 2018 Tin học đã được chuyển từ môn học tự chọn sang môn học bắt buộc, môn Tin học cùng với các môn học khác đã góp phần tham gia vào việc đánh giá chất lượng học sinh cuối năm học của Nhà trường đạt kết quả cao.
Môn Tin học có vai trò trung tâm kết nối các môn học khác, đẩy mạnh giáo dục STEM, phát huy sáng tạo của học sinh nhằm tạo ra sản phẩm số.
Một trong những tiêu chí mang lại thành tích cao cho cho Nhà trường trong việc ứng dụng công nghệ thông tin và chuyển đối số năm học 2023-2024.
Giáo viên Tin học hướng dẫn học sinh tham gia trải nghiệm lập trình sáng tạo với Scratch trong Ngày hội STEM cấp Tiểu học tại Trường Tiểu học Dĩnh Kế
Đối với giáo viên:
Là tài liệu để giáo viên phát triển trình độ chuyên môn nghiệp vụ của bản thân trong những năm học tiếp theo.
Là minh chứng giúp giáo viên các môn học khác linh hoạt khi giảng dậy cho phù hợp, kích khích khả năng tư duy của học sinh để đạt kết quả học tập tốt hơn.
Đối với học sinh:
Thứ 1, Scratch giúp học sinh vẽ hình và tính toán một cách nhanh chóng và dễ dàng. Thông qua khối lệnh trong nhóm lệnh Operator (tính toán), học sinh có thể thực hiện các phép tính toán ở các môn học khác một cách chủ động và sáng tạo. Đặc biệt, khi sử dụng các khối lệnh và các giải thuật, học sinh sẽ có thể xây dựng được các bài toán mẫu, vẽ được các hình học phức tạp. Qua đó giúp học sinh hiểu bài tốt hơn.
Thứ 2, với các khối lệnh trong nhóm lệnh Pen cùng công cụ Paint Editor, bạn có thể vẽ bất cứ điều gì bạn muốn, ngôn ngữ Scratch sẽ giúp học sinh học vẽ thiết kế, phát triển năng khiếu nghệ thuật một cách sáng tạo.
Thứ 3, ngôn ngữ Scratch còn giúp bạn sáng tạo ra những bản nhạc yêu thích một cách chuyên nghiệp như nhạc đàn Piano, đàn guitar, trống, sáo,... Tất cả đều nằm trong nhóm lệnh Sound.
Thứ 4, một trong những ứng dụng rất nổi bật của phần mềm Scratch là thiết kế ra các trò Game trí tuệ, hoạt ảnh, mô phỏng, dự án, ... Với sự hỗ trợ đa phương tiện cùng các khối lệnh cơ bản, học sinh em sẽ dễ dàng sáng tạo ra các Game theo sở thích và ý tưởng của bản thân. Việc này sẽ giúp học sinh có cơ hội khám phá và nâng cao trí tưởng tượng của bản thân, đồng thời hình thành và phát triển khả năng tư duy Logic, trí tưởng tượng một cách hiệu quả. Bởi các em được học các kỹ năng lập trình từ dễ đến khó, tạo ra các trò Game từ cơ bản đến phức tạp.
Thứ 5, ngôn ngữ lập trình Scratch còn được rất nhiều các doanh nghiệp lớn trên thế giới ứng dụng để thiết kế ra một phần mềm riêng dựa trên nền tảng ngôn ngữ lập trình Scratch. Để Robot hoạt động một cách nhanh nhạy, “mượt mà” thì bước đầu, các nhà thiết kế cần xây dựng những kịch bản để điều khiển chúng qua phần mềm Scartch.
Khi học sinh học cách lập trình bằng Scratch, các em sẽ học được những chiến thuật quan trọng để giải quyết vấn đề, thiết kế các chương trình và truyền đạt những ý tưởng. Học sinh có thể ứng dụng lập trình vào các môn học khác như
Toán, Khoa học, Lịch sử và Địa lý,  Học sinh suy nghĩ sáng tạo, độc lập và tư duy logic. Học sinh có kỹ năng làm việc nhóm, kỹ năng thuyết trình, phản biện.
Trong quá trình dạy học, mỗi giáo viên sẽ có những cách thức khác nhau để bồi dưỡng năng lực tự học cho học sinh. Tuy nhiên, để phát triển năng lực tự học, giáo viên cần rèn luyện cho các em tự học mọi lúc mọi nơi: học trong giờ lên lớp và ngoài giờ lên lớp. Học sinh thực hiện tốt các biện pháp đã nêu trên, các em sẽ không chỉ phát triển được năng lực tự học mà còn phát huy được tính tự chủ, sáng tạo trong học tập. Từ đó góp phần tạo ra những lớp người sống tự lập, có kỉ luật, có năng lực học tập suốt đời, làm việc sáng tạo, đủ điều kiện thích ứng với với xu thế phát triển của xã hội trong tương lai.
Đối với phụ huynh:
Phụ huynh đã có thay đổi cách nhìn nhận đối với môn học, không coi môn học giống như môn phụ.
Phụ huynh đã tạo điều kiện cho con em mình phát triển sở thích, đam mê lập trình Scratch và ngôn ngữ lập trình khác của các em.
Phát triển năng lực tự học của học sinh là một vấn đề quan trọng trong công tác đổi mới phương pháp dạy học. Mỗi phương pháp đều có những ưu điểm và hạn chế riêng đòi hỏi giáo viên phải biết các vận dụng một cách sáng tạo đồng thời kết hợp các phương pháp với nhau để đạt hiệu quả cao nhất. Tôi viết sáng kiến này dựa trên những kinh nghiệm giảng dạy ở nhiều năm học trước và vận dụng thực tế ở năm học này. Nhờ áp dụng sáng kiến trên mà các giờ Tin học của tôi được các em rất yêu thích, tiết học trở nên nhẹ nhàng, dễ hiểu, dễ nhớ. Kết quả trên cho thấy, việc ứng dụng sáng kiến này đã có hiệu quả trong môn Tin học.
Cam kết: Tôi cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.