Thuyết minh Giải pháp Tạo hứng thú học môn Tin học cho học sinh Lớp 6 thông qua hoạt động khởi động

ào giờ học kiến thức mới của học sinh. Ngoài ra thông qua hoạt động trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm. Do vậy quan điểm “Thông qua hoạt động vui chơi để tiến hành hoạt động học tập” là phù hợp với từng lứa tuổi, từng môn học.
Như chúng ta đã biết, trong những năm gần đây, hiện trạng học sinh lười học, chán học ở các trường không phải là ít. Nhiều học sinh không có hứng thú với môn học nên hầu hết các giờ học thường thấy mệt mỏi, buồn ngủ, tiếp thu
chậm từ đó dẫn đến việc nói chuyện, làm việc riêng trong các giờ học. Điều này gây ảnh hưởng lớn đến khả năng tiếp thu bài học và chất lượng giáo dục.
Phương pháp áp dụng các trò chơi vào hoạt động khởi động sẽ làm tiền đề để GV dẫn vào bài một cách hấp dẫn và hiệu quả. Trò chơi giúp cho hoạt động dạy học trở nên sôi nổi, cuốn hút, giúp HS rèn luyện sự mạnh dạn, tự tin, khả năng phản xạ nhanh, sự sáng tạo, nâng cao tinh thần đoàn kết và sự tương tác giữa HS với HS, HS với GV...
Một số trò chơi thường sử dụng:
Trò chơi “Lật mảnh ghép”
Mục tiêu
Đây là trò chơi GV yêu cầu HS trả lời các câu hỏi, kiểm tra được kiến thức đã học trong các bài học trước của HS đồng thời dẫn dắt vào bài mới hiệu quả.
Cách tổ chức
GV chuẩn bị trò chơi trên phần mềm PowerPoint. Tùy vào số lượng câu hỏi cần kiểm tra mà để số mảnh ghép phù hợp. Mỗi một mảnh ghép là một câu hỏi, trả lời đúng sẽ lật được 1 mảnh ghép. Phía sau mỗi mảnh ghép là một phần của hình ảnh cần tìm. Lật hết các mảnh ghép sẽ là hình ảnh có liên quan đến bài học mới. Để tổ chức trò chơi này, giáo viên có thể cho học sinh xung phong trả lời câu hỏi hoặc chia đội nhóm cho học sinh thi đua với nhau. Sau khi kết thúc trò chơi, dựa vào kết quả trả lời câu hỏi của học sinh, giáo viên sẽ cho điểm đánh giá học sinh để tạo sự động viên khuyến khích cho các em trước khi bước vào bài mới, giúp các em có tinh thần cố gắng trong các hoạt động và các bài học tiếp theo.
Vận dụng
Dạng trò chơi này có thể sử dụng vào những tiết lý thuyết có kiến thức liên quan đến nội dung các bài đã học trong cùng chủ đề.
Trò chơi “Hỏi nhanh đáp gọn”
Mục tiêu
Đây là trò chơi hết sức thú vị và hiệu quả yêu cầu tất cả HS phải thật tập trung trả lời các câu hỏi nhanh và nhậy bén. Trò chơi không chỉ phát huy tính năng
động, sự tự tin của HS mà còn giúp các em kiểm tra được kiến thức và tiếp nhận kiến thức dễ dàng hơn, đồng thời dẫn dắt vào bài mới.
Cách tổ chức
GV chuẩn bị trò chơi trên phần mềm PowerPoint. Tùy vào số lượng câu hỏi mà của mỗi bài học mà đưa ra ngân hàng câu hỏi phù hợp. Câu hỏi cuối cùng sẽ là câu hỏi có liên quan đến tiết học mới để dẫn dắt vào bài. Để tổ chức trò chơi này, giáo viên có thể cho học sinh xung phong trả lời câu hỏi hoặc chia đội nhóm cho học sinh thi đua với nhau. Kết thúc trò chơi giáo viên nhận xét, cho điểm để khuyến khích tinh thần học tập của học sinh.
Vận dụng
Dạng trò chơi này có thể sử dụng vào những tiết lý thuyết có kiến thức liên quan đến nội dung các bài đã học trong cùng chủ đề.
Biện pháp 3: Khởi động bằng các bài tập và câu hỏi tình huống
Khởi động bằng các bài tập hoặc các câu hỏi tình huống là một cách để giúp các em HS phát hiện hay huy động vốn hiểu biết của mình để giải quyết tình huống ấy. Tạo tình huống nghĩa là giúp các em tưởng tượng ra một tình huống cụ thể nào đó gần với nội dung bài học để các em trải nghiệm, tưởng tượng.
Học tập là một quá trình khám phá. Quá trình ấy bắt đầu bằng sự tò mò, nhu cầu cần được hiểu biết và giải quyết mâu thuẫn giữa điều đã biết và điều muốn biết. Một khởi động bài học thành công cần khơi gợi trong học trò mong muốn được tìm hiểu, khám phá bằng những hoạt động tiếp theo trong giờ học, thậm chí là sau giờ học. Muốn như vậy, hoạt động khởi động cần tạo ra mâu thuẫn trong nhận thức cho học trò. Đây là tiền đề để thực hiện một loạt các hoạt động tìm tòi, giải quyết vấn đề. Muốn như vậy, giáo viên phải là người có ý tưởng, biết gieo vấn đề để kích thích trí tò mò của người học. Các vấn đề hay câu hỏi được đưa ra sẽ giúp HS phát triển tư duy, xâu chuỗi vấn đề một cách mạch lạc đồng thời tạo hứng thú cho HS vào tiết học mới để khám phá vấn đề còn đang bỏ ngỏ chưa có câu trả lời.
Mục tiêu
Tạo tâm thế vui tươi, hứng thú và tò mò muốn tìm hiểu về những vấn đề mới còn bỏ ngỏ cho tiết học.
Giúp HS phát triển khả năng tư duy liên tưởng, xâu chuỗi các vấn đề từ đó đi vào nội dung tiết học.
Cách thực hiện
GV chuẩn bị những bài tập, câu hỏi để nhắc lại các kiến thức đã học, từ đó có các lời gợi dẫn vào bài mới.
Vận dụng
Phương pháp này này thường vận dụng trong trong những tiết dạy đòi hỏi tư duy, phân tích, tính toán trong chương trình SGK tin học 6.
Biện pháp 4: Khởi động bằng cách quan sát trực quan các thiết bị trong thực tế
Với cách khởi động này thì chỉ phù hợp với một số tiết đặc thù của Tin học 6. Cách khởi động này không phải bài học nào cũng áp dụng được nhưng nếu áp dụng đúng phù hợp sẽ mang lại hiệu quả tốt cho HS và sẽ tạo cảm giác muốn khám phá, muốn tìm hiểu những vấn đề sắp được giới thiệu trong tiết học đó.
Mục tiêu
Tạo cảm giác hứng thú, tò mò, muốn tìm hiểu về những vấn đề mới của tiết học.
Cách thực hiện
GV chuẩn bị các thiết bị có liên quan đến tiết dạy để HS quan sát, gợi dẫn vào bài mới. Khi lựa chọn, giáo viên nên chọn các thiết bị gần gũi, quen thuộc mà học sinh có thể đã được nhìn thấy hàng ngày để tạo cảm giác quen thuộc, dễ hiểu.
Vận dụng
Phương pháp này này chỉ áp dụng được những tiết mang tính chất đặc thù trong chương trình SGK Tin học 6.
Minh chứng về hiệu quả của sáng kiến
Minh chứng các biện pháp được áp dụng trong một số tiết dạy:
Biện pháp 1: Khởi động bằng phương pháp sử dụng video, hình ảnh
*Tiết 1-Bài 1: Thông tin-Thu nhận và Xử lí thông tin (Chủ đề A-Tin học 6)
Chuẩn bị: Video Top 10 quả Penalty nổi tiếng nhất thế giới của cầu thủ bóng đá.
Cách thực hiện: Giáo viên cho học sinh quan sát video:
Sau khi xem xong video. GV đặt câu hỏi:
? Các em thấy các cầu thủ có cách xử lý như thế nào? Mỗi cầu thủ có lựa chọn cách đá có giống nhau hay không?
HS: Rất thành công và tuyệt vời. Các cầu thủ sử dụng các cách đá khác nhau
? Vậy theo các em chỉ trong vài giây cầu thủ phải làm gì để sút bóng thành công?
- Kết quả: HS tìm được câu trả lời: Cầu thủ phải quan sát vị trí của thủ môn, ghi nhớ thông tin, sau đó đưa ra quyết định hướng bóng và cuối cùng là hành động sút bóng.
GV nhận xét và dẫn dắt giới thiệu bài: Vậy để hiểu rõ hơn về quá trình xử lí thông tin của cầu thủ khi xử lý những pha sút bóng cũng như của con người hàng ngày diễn ra như thế nào? Cô và các em sẽ cùng nhau đi tìm hiểu bài học hôm nay.
* Tiết 14 - Bài 5: Giới thiệu thư điện tử (Chủ đề C - Tin học 6)
Chuẩn bị: Hình ảnh liên quan đến các hình thức gửi thư.
Cách thực hiện:
GV: Yêu cầu học sinh quan sát hình ảnh trên màn hình và đặt câu hỏi.
? Quan sát 3 hình ảnh trên em biết được điều gì?
Kết quả: HS tìm được câu trả lời: Đây là các cách thức liên lạc trao đổi thông tin: Bồ câu đưa thư, gửi thư qua bưu điện, gửi thư qua internet.
GV: Nhận xét và dẫn dắt vào bài mới: 3 hình ảnh trên cũng chính là 3 phương thức liên lạc. Phương thức liên lạc bằng “Chim bồ câu đưa thư” và “Gửi thư qua bưu điện” thì khá quen thuộc với chúng ta và đã tồn tại từ rất lâu. Nhưng phương thức thứ 3 “Gửi thư qua internet” còn có cách gọi khác là “Gửi thư điện tử” thì còn khá mới mẻ với chúng ta, đặc biệt là các em học sinh khi chưa sử dụng máy tính thường xuyên. Vậy để biết thư điện tử là gì thì cô và các em sẽ cùng đi tìm hiểu bài hôm nay.
Biện pháp 2: Khởi động bằng phương pháp tổ chức trò chơi
Trò chơi “Lật mảnh ghép”
* Tiết 1-Bài 1: Thông tin-Thu nhận và xử lí thông tin (Chủ đề A- Tin học 6).
Chuẩn bị: 4 mảnh ghép dưới hình ảnh các mảnh ghép màu sắc. Mỗi mảnh ghép tương ứng với 1 câu hỏi.
Cách thực hiện: GV gọi HS lựa chọn mảnh ghép 1, 2, 3, 4 mà em yêu thích. Trả lời các câu hỏi cụ thể, vừa là kiểm tra bài cũ.
Sau khi lật hết 4 mảnh ghép sẽ xuất hiện hình ảnh:
GV: Hình ảnh dưới các mảnh ghép là thông điệp gì? HS: Thông điệp “Vì môi trường hãy hành động”.
GV: Từ đó em có hành động gì để bảo vệ môi trường?
HS: Đưa ra các hành động có thể làm để bảo vệ môi trường
GV: Qua dữ liệu là hình ảnh này các em biết được thông điệp "vì môi trường, chúng ta hãy hành động". Thông tin do bức tranh đem lại giúp con người có những hành động đúng đắn và phù hợp. Vậy thông tin có vai trò quan trọng như thế nào cô và các em cùng tìm hiểu sang phần 2 của bài 1: Thông tin và dữ liệu.
Trò chơi “Hỏi nhanh đáp gọn”
* Tiết 3 - Bài 3: Máy tính trong hoạt động thông tin (Chủ đề A-Tin học 6)
- Chuẩn bị: 4 câu hỏi với câu trả lời ngắn gọn liên quan đến kiến thức của các bài đã học trong các tiết trước.
Cách thực hiện: GV gọi HS trả lời các câu hỏi trên tinh thần xung phong.
GV: 4 câu trả lời tương ứng với 4 hoạt động xử lí thông tin của con người. Vậy hoạt động xử lí của máy tính có giống hoạt động xử lí của con người không? Để giải đáp được vấn đề này cô và các con cùng đi tìm hiểu bài hôm nay.
Biện pháp 3: Khởi động bằng các bài tập và câu hỏi tình huống
Tiết 4 - Bài 4: Biểu diễn văn bản, hình ảnh, âm thanh trong máy tính (Chủ đề A - Tin học 6)
Chuẩn bị: Bài tập và câu hỏi tình huống liên quan đến bài học.
Cách thực hiện: GV đưa ra 1 bài tập:
? Dựa vào kiến thức của môn Toán và Khoa học tự nhiên em hãy điền áp án thích hợp vào chỗ chấm?
Sau khi học sinh trả lời và giáo viên chiếu đáp án và đặt 1 câu hỏi:
? Vậy theo em các tệp dữ liệu trong máy tính có đơn vị đo dung lượng là gì? HS trả lời theo sự hiểu biết của bản thân.
Từ câu trả lời của học sinh, GV sẽ dẫn dắt vào bài mới để tìm hiểu về cách biểu diễn các dạng thông tin trong máy tính qua 3 dạng thông dụng nhất: văn bản, hình ảnh và âm thanh.
* Tiết 12 - Bài 3: Giới thiệu máy tìm kiếm (Chủ đề C-Tin học 6)
Chuẩn bị: Tình huống liên quan đến bài dạy.
Cách thực hiện: GV đưa ra tình huống yêu cầu học sinh xử lí.
Tình huống: Bạn An đang hát 1 bài hát mới ra của ca sĩ Sơn Tùng. Hát được vài câu bạn An bỗng quên lời. Vậy bạn An phải làm cách nào để tìm được lời bài hát mới ra đó để hát tiếp?
HS: Xử lí tình huống bằng cách:
+ Hỏi người thân và bạn bè.
+ Mở sách hát nhạc (trường hợp nếu bài hát bạn an hỏi có trong chương trình học trên lớp).
+ Truy cập internet tìm kiếm lời bài hát.
GV: Trong các cách các bạn nêu thì theo em cách nào là cách tối ưu nhất?
Từ đó GV dẫn dắt vào bài mới: Thông tin trên Internet có nguồn thông tin rất phong phú và đa dạng, tìm kiếm thông tin nhanh hơn nhiều so với các cách tìm kiếm thông thường (gặp bạn bè, người thân, chuyên gia, thư viện,); Tìm kiếm thông tin trên Internet luôn tìm được thông tin chính xác nhất, phù hợp với yêu cầu tìm kiếm nhất; các thông tin trên Internet có thể tìm kiếm mọi lúc, mọi nơi nếu thiết bị tìm kiếm được kết nối Internet. Ngoài ra, ta có thể chia sẻ được thông tin tìm kiếm đó với nhiều người ở khắp nơi trên thế giới và luôn tìm kiếm được các thông tin cập nhật mới nhất. “Máy tìm kiếm” là một hệ thống phần mềm giúp ta tìm kiếm thông tin trên mạng thông tin khổng lồ là Internet (Google.com, yahoo.com, coccoc.com/search)
Biện pháp 4: Khởi động bằng cách quan sát trực quan các thiết bị trong thực tế
* Tiết 7-Bài 2: Các thành phần của mạng máy tính. (Chủ đề B -Tin học 6)
Chuẩn bị: Phòng máy tính cùng một số thiết bị có liên quan đến tiết dạy.
Cách thực hiện:
GV: Giới thiệu một số thiết bị của mạng máy tính, đồng thời cho HS quan sát trực tiếp các thiết bị trên phòng máy như: Máy tính để bàn, máy tính xách tay (Laptop), máy in, điện thoại di động, bộ định tuyến, bộ chuyển mạch, dây cáp mạng.
? Theo các em tất cả các thiết bị cô giới thiệu có là thành phần của mạng máy tính không?
HS: Trả lời có hoặc không.
Từ câu trả lời của HS, GV dẫn dắt vào bài mới để giới thiệu các thành phần của mạng máy tính.
* Kết quả của sáng kiến: Khi xác định được trọng tâm dạy - học như vậy, kết hợp với việc áp dụng phương pháp khởi động như trên, dưới sự dẫn dắt của giáo viên, học sinh đã tham gia tiết học một cách chủ động, tích cực, tự giác với niềm hăng say thật sự. Qua các câu hỏi giáo viên đưa ra, học sinh có thể tự mình nêu vấn đề và trình bày ý kiến. Bước đầu, cả người dạy và người học khi bắt đầu
một tiết học đã phá bỏ được sự nhàm chán, uể oải. Giáo viên đã truyền được niềm đam mê và hứng thú học tập cho các em. Bên cạnh đó chính giáo viên đã nhận được những phản hồi tích cực từ phía học sinh, kết thúc mỗi tiết dạy bao giờ cũng là những câu hỏi ngoài lề, liên hệ thực tế. Vậy nên, quá trình dạy học trên lớp chỉ gói gọn trong vòng 45 phút, khiến cả người dạy - người học cảm thấy rất ngắn, tiết học trôi qua rất nhanh, trọng tâm kiến thức được truyền đạt, đồng thời hình thành kĩ năng sống, giao tiếp và học tập cho học sinh. Đây chính là động lực cũng là mục tiêu để người dạy tiếp tục áp dụng và tìm tòi, đổi mới các phương pháp trong dạy học.
Để khảo nghiệm tính khả thi của giải pháp, tôi đã phối hợp cùng với tổ chuyên môn tiến hành lấy phiếu điều tra về hiệu quả thực tế đối với học sinh khi tôi thực hiện các biện pháp đổi mới hình thức tổ chức hoạt động Khởi động theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh.
Kết quả khảo sát hứng thú học tập của học sinh
Năm học
Số lượng HS khối 6
Không hứng thú
Hứng thú
Rất hứng thú
2022 - 2023
(Áp dụng các biện pháp chưa thường xuyên)
142
25
(17,60%)
34
(23.94%)
83
(58,46%)
2023 - 2024
(Áp dụng các biện pháp thường xuyên)
187
14
(7,48%)
23
(12,29%)
150
(80.23%)

Kết quả học tập kì I: Kết quả điểm trung bình môn học trong 2 năm học như sau:
Năm học
Số lượng HS khối 6
Điểm TB Kì I
Tốt
Khá
Đạt
Chưa đạt
2022 - 2023

30
66
42
5
(Áp dụng biện pháp
142
(20.98%)
(46.15%)
(29.37%)
(3.5%)
chưa thường xuyên)





2023 - 2024

57
93
33
4
(Áp dụng các biện
187
(30.48%)
(49.73%)
(17.65%)
(2.14%)
pháp thường xuyên)






Qua kết quả khảo sát và kết quả học tập của học sinh cho thấy: Việc áp dụng biện pháp gây hứng thú cho học sinh thông qua hoạt động Khởi động hướng vào việc tạo tinh thần thoải mái, không khí lớp học sôi nổi, làm cho HS thêm yêu mến môn Tin học 6 bước đầu đã có hiệu quả và qua đó đã góp phần nâng cao chất lượng của các giờ học môn Tin học.
Thuyết minh về phạm vi áp dụng sáng kiến
Có thể vận dụng tốt ở các lớp, các khối cá nhân tôi trực tiếp giảng dạy.
Có thể nhân rộng đến tất cả các các GVBM khác trong và ngoài nhà trường.
Thuyết minh về lợi ích kinh tế, xã hội của sáng kiến
SKKN được áp dụng trong môn học tạo hứng thú cho học sinh thông qua hoạt động Khởi động hướng vào việc tạo tinh thần thoải mái, không khí lớp học sôi nổi, làm cho HS thêm yêu mến môn Tin học. Góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy đồng thời cũng giúp học sinh chủ động hơn trong việc tìm hiểu kiến thức để hình thành các kỹ năng sống tích cực cho học sinh THCS.
* Cam kết: Chúng tôi cam đoan những điều khai trên đây là đúng sự thật và không sao chép hoặc vi phạm bản quyền.
Xác nhận của cơ quan, đơn vị
Tác giả sáng kiến
Ngô Thị Hương